"Bethlehem khua ah cun va kal usihlaw Bawipa nih a kan chimhmi thil cu va zoh tuah usih," tiah an i ti. Cu caah khulrang in an kal i Mari le Josef kha an va ton hna i ngakchiate cu caw rawl einak kuang chung i arak ih ko kha an va hmuh (Luke 2:15-16).
Biadomhnak
Tukhal hna sinah vancungmi nih thawngtha a run phorh hna tikah um sawhsawh loin Bethlehem khua ah an vung tli i Jesuh kha an va biak. Cu hnu ah cu Christmas thawngtha cu midang sinah an phuan chin. Cu Bethlehem thawngtha cu nihin ah kan zapi thazaang lak ding in kan sawm hna.
Christmas le Bethlehem
Christmas sullam hi a hmasa ah fianter ka duh. Grik biafang Christos le masse fonh in a hung chuak mi bia a si. Christos cu "chiti thuhmi/thimmi" tinak a si i Jesuh Khrih kha a sawh duhmi a si. Masse cu "mi zapi" tinak a si. Cu caah Christmas cu Pathian Fapa Jesuh Khrih le vawlei mi vialte kan iton caan a si kan ti khawh.
Phun dang in kan chim ahcun Christmas caan cu Pathian thiang kha Jesuh Khrih hmang in vawlei ah a run ilangh caan a si. Cu kong cu Johan thawngtha nih khan fiang khun in a langhter: "Bia cu minung ah a cang i kan lakah khua a sa" (1:14). Hi ruang ah hin hlan piin arak rawk cangmi Pathian le minung pehtlaihnak kha a tu cu a thar in pehthaan a hung si cang. Zeitluk lung lawmh awk dah a si! Zungzal a hlat lan cangmi kha a tu cu zungzal an ipeh thaan cang.
Jesuh Khrih a chuahnak khua Bethlehem zong hi sullam a ngeimi a si. Hebru biafang Beth le Lehem pahnih fonh in ara mi a si. Beth cu “inn” tinak a si i, Lehem cu “changreu” (rawl) tinak a si. Cu caah Bethlehem sullam cu "changreu umnak inn" tinak a si. Jesuh Khrih vawlei a ratnak sullam cu mi vialte kha "zungzal nunnak" pek awk caah a si. Amah hrimhrim nih khan "Keimah cu nunnak changreu ka si" tiah fiang tein arak chim (Johan 6:32-35). Jesuh Khrih cu "nunnak" lam a si (Johan 14:6). Bethlehem khua i a chuak mi Jesuh Khrih cu vawlei mi vialte nih zungzal nunnak kan hmuh khawh nakhnga Pathian nih a kan pekmi laksawng sunglawi a si. Cu laksawng cu “Christmas” laksawng a si.
Bethlehem nih a Kan Hmuhsakmi Thil Pahnih
Christmas caan cu Pathian nih mi vialte kan caah "nunnak changreu" (Jesuh Khrih) a kan pek caan a si. Cu nunnak changreu cu BETHLEHEM khua ah a um. Cu “nunnak changreu" taktak tin co a duh mi paoh nih BETHLEHEM khua ah kan kal hrimhrim a herh. BETHLEHEM nih a kan hmuhsakmi thil pahnih a um:
a) Ruahchannak zeihmanh a ngei ti lomi minung nunnak kha sullam a ngeihter thaan; ruahchannak thar kan hmuh ni a si caah lawmhnak ni a si.
b) Asinain, Bethlehem khua ahcun Harnak, Ngeigchiat mitthli tlaknak, Nganfahnak… (Matt 2:16-18) tampi a um ti kha kan philh lo awk a si. Cu caah Christmas caan ah hi thil vialte hi kan lung chung in kan ruah zungzal awk ah a biapi ngaimi an si.
Christmas caan hi:
a. Midang sin in hmuh ding lawng kan bawh awk a si lo, kanmah lei kap in zeidah kan pek khawh ve lai ti tu kha ruah deuh ding a si. Christmas caan hi hmuhnak caan a si lo, pek caan a si. Pathian nih a Fapa ngeihchunh a kan pek caan a si (Johan 3:16; Ish. 9:6). Nichuahlei mifim hna nih laksawng mansung kha an thlanti he an pek caan a si.
b. Puai tuah caan a si lo, Pathian thiang kha minung Jesuh in a run ilangh caan a si. Cu Christmas cu laakhruak in a hung cang men mi zong a si fawn lo, Pathian nih a caan a za cang a ti tikah Jesuh Khrih kha vawlei ah a run thlah caan a si. Caan har caan sunglawi a si.
c. Inuamh sawhsawh caan a si lo, midang nih thatnak an tinco khawh ve nakhnga fahnak tuar caan a si. Vawlei mi vialte nih khamhnak kan co khawh nak hnga Pathian nih a sian lo a Fapa ngeihchun kha a run thlah. Pathian cu ngeihchia le mitthli tla in a um.
Bethlehem khua ah a chuakmi Jesuh nih a run phorhmi thawngtha cu:
• Sifakmi hna sin ah thawngtha chim awk.
• Sal tangmi hna sin ah luatnak thanh awk.
• Mitcaw mi hna sin ah khua hmuh thaannak pek awk.
• Hremmi hna luatnak pek awk…. caah a si (Luke 4:16-18). Cu thawngtha cu Bethlehem thawngtha a si.
Biadonghnak
Christmas hi puai tuah in tuah hna hlah usih, caan sunglawi tu ah hmang hna usih. Kanmah inuamh sawhsawh lawng si loin, Bethlehem ah a cangmi harnak caah kan nunnak kha pe hna usih. Bethlehem ah cun kal hna usihlaw, Nunnak thawngtha (changreu) kha ilak hna in kan nunnak cu midang caah hman izuam cio hna usih. Jesuh Khrih nih "nunnak changreu ka si" a ti nak sullam cu a nunnak kha midang thatnak le nunnak caah a peknak ahkhan a lang. Cu cu kan nih zong kan i zohchunh ve awk le kan zulh awk a si. Aa dawhmi nun zong a si fawn.
Tuukhaal pawl cu Bethlehem khua ah khan khulrang in an va kal; Bawipa nih a chimh mi hna va zoh ding ah an kal. Christmas caan ah Bawipa nih a kan chimh mi zeidah a si? Christmas caan cu Bethlehem khua i a cangmi harnak (vawlei harnak)le tah aihramnak ihrawm ve ding ah Pathian a nih a kan pekmi caan a si. Midang sining ihrawm khawh hi a sunglawi mi rian a si. Jesuh Khrih a nunnak hrimhrim kha cu nun cu a si.
Tuesday, December 21, 2010
Tuesday, November 2, 2010
Lai Babel Lungrual?
Ka blog ka thawk hnu in pehzul in ca ka tial thiam rih lo. Siaherh in ka blog a ka leng tawn tu nan hmai khah a si ziar lo. Zeidang ka rian ah ka caan a dih i ka blog ah caan ka peh kho rih lo. A ruah zia ka thiam lei ko uh.
Tu kar hrawng cu mission tuanbia kong deuh ka rel. Mah lak ah cun W. C. B. Purser nih 1913 ah a tial mi "Christian Missions in Burma" cauk ka rel i theihtlei tampi ka chap. Cu lakah Purser nih Laimi kan holh a dan liangluang nak legend kong a tial mi hi ka ca ah theihtlei a si khun.
Laimi hi phun tampi in an ithen i a tlangpi in chaklei, thlanglei, le a laifang Laimi tiah then an si. Chaklei Laimi pawl nih Baibal chung i Babel Lungrual bantuk khin an holh a dan nak kong ah legend an ngei ve. A chim ning ah cun, hlan lio pi Laimi khua upa nih thlapa (the moon)mawt caan i a cheuchum lawng a van tawn khi an lung a tling lo. Zan fatin thlapa lai (full moon) lawng te sisehlaw tha tein zan khua ceu seh ti an duh. Cu ca ah nikhat cu hi ti hin khua an khang: Babel bantuk lungrual kan sak lai i thlapa cung tiang kan kai lai i kan duh ning in kan chiah lai i zan fatin thlapa a vang lai an ti. Cu ti cun khuaza um Laimi vialte nih Lungrual cu sak hram an thawk ti a si. Lungrual cu a sang chin in an sak tikah thlapa khuachia kha a thin a hung i cu lungrual cu tlu lak in a nam piak hna ca ah a cheu phu chaklei, a cheu phu thlanglei ti in an ithenthek dih i cu ti cun, an holh zong an idang cio dih ee ti a si.
Legend cu va si kaw, tuanbia ngaingai a si na loin, mah bantuk ruahnak kan ngeih mi tete hi hngalh awk ngai an si ka ti. Kan Baibal chung i Babel Lungrual zong hi hlan Judah miphun pawl nih an ingeih mi legend pakhat a si ve. Laimi nih kan ingeih mi khua-ruahnak (concept) a tel mi pawl hi khawmh suat le hlat hlai awk tlak an si ka ti.
Tu kar hrawng cu mission tuanbia kong deuh ka rel. Mah lak ah cun W. C. B. Purser nih 1913 ah a tial mi "Christian Missions in Burma" cauk ka rel i theihtlei tampi ka chap. Cu lakah Purser nih Laimi kan holh a dan liangluang nak legend kong a tial mi hi ka ca ah theihtlei a si khun.
Laimi hi phun tampi in an ithen i a tlangpi in chaklei, thlanglei, le a laifang Laimi tiah then an si. Chaklei Laimi pawl nih Baibal chung i Babel Lungrual bantuk khin an holh a dan nak kong ah legend an ngei ve. A chim ning ah cun, hlan lio pi Laimi khua upa nih thlapa (the moon)mawt caan i a cheuchum lawng a van tawn khi an lung a tling lo. Zan fatin thlapa lai (full moon) lawng te sisehlaw tha tein zan khua ceu seh ti an duh. Cu ca ah nikhat cu hi ti hin khua an khang: Babel bantuk lungrual kan sak lai i thlapa cung tiang kan kai lai i kan duh ning in kan chiah lai i zan fatin thlapa a vang lai an ti. Cu ti cun khuaza um Laimi vialte nih Lungrual cu sak hram an thawk ti a si. Lungrual cu a sang chin in an sak tikah thlapa khuachia kha a thin a hung i cu lungrual cu tlu lak in a nam piak hna ca ah a cheu phu chaklei, a cheu phu thlanglei ti in an ithenthek dih i cu ti cun, an holh zong an idang cio dih ee ti a si.
Legend cu va si kaw, tuanbia ngaingai a si na loin, mah bantuk ruahnak kan ngeih mi tete hi hngalh awk ngai an si ka ti. Kan Baibal chung i Babel Lungrual zong hi hlan Judah miphun pawl nih an ingeih mi legend pakhat a si ve. Laimi nih kan ingeih mi khua-ruahnak (concept) a tel mi pawl hi khawmh suat le hlat hlai awk tlak an si ka ti.
Wednesday, October 6, 2010
BIA VAAK
Pa Sui
2008 lio ah khan Barack Obama nih America ramhruaitu lutlai President rian a rak hmuh ruang ah Pu Thla Thawn nih Ks. 100,000/- a rak miak i Khuahlun Boarding Class caah a rak hlut deng, Khuahlun Education Foundation ca tu ah a hram Ks. 100000/- he a rak hlut. Obama nih a tuan hngami rian a chim tikah mi lung a rak hmui hringhran.
Kum hnih (term cheu) a vun tuan i tu hi mah ti cun ti law mah ti khan ti law..... timi ruahnak phun phun cheuh a tong. Mah lakah pakhat cu khrihfa set set maw a si Muslim dah ti hi zapi sin ah fiang tein chim ding. Obama nih hin ni khat khat cu Bill Cliton Bible ngan pi kha a zak in aa ceh te lai i pumh fel ngaknu pawl he biakinn bak ah Glen Beck i “Obama khrihfa a si lo” a rak timi kha a fianh te lai tiah upa lungfim nih cun an rak ruah nain ni hin ni tiang mah ngai cu a um rih lo ti a si.
America ramuknak phung nih hin zalawng te’n chimrel khawhnak le Pathian biak khawhnak cu fak pi’n a haakmi a si na’n a biaknak zei si ti a chim duh lomi President cu a dirkamh kho lo men. Thilsining theimi nih cun nihin ah hin cun khrihfa, Muslim, Roman Catholic ti le Jew biaknak hna hi president thimnak ahcun biaknak ngei lo ‘ka thei lo, ka zei poi loh’ timi nak cun thim deuh an si an ti.
President aa cuhmi pawl hi biaknak lei le ramuk phung constitution lei zeipoi zeipoi an hal theo hna. 1800 lio ah Thomas Jefferson he a rak i zuammi pa nih a biaknak chim a rak duh lo ruang ah zapi nih an rak uar tuk ko nain a rak tla. 1908 lio tan than ah William Howard Taft zong cu thiam thiam. Biaknak lei ah aa pee ngai mi Dwight Eisenhower hmanh 1952 lio tan mee suai lio ah a nu le a pa Jehovah’s Witness an si ruangah biakinn a phan bal lo i khrihfa phung dotu a si tiah an rak puh. Billy Graham sin ah ruahnak a rak hal i a rak timi cu, “Eisenhower, Pathian le na ram kha zum ko, zei tin?” a rak ti.
Cu zeipoi zeipoi lakah a harbikmi cu a liam cia kum 50 lio i John F. Kennedy lio tan ah khan a si. Nixon nih Kennedy hi RC a si kha chim len a duh lo nain zapi ko an buai cang. “Vatican puppet (Vatican Zohtee)” a si ko lai cu ta an rak ti. September 12,1960 ni ah cakei kaa luh ding in an sawm i Ok a ti hna. Greater Houston Ministerial Association ahcun pastor te cu “kei cu zei biak inn dah ka zumh ti chim ah ka ra lo, cu cu keimah ca lawng ah a biapimi thil asi, zei bantuk America ram dah ka zumh ti chim tu ah ka ra..” a ti hna. America cu biaknak le uknak aa dang tein a ummi ram, biaknak upa nih zei ah mee pek ding tiaha chimmi ram a si lo. Cun “ni hin ni ah cun kutdong nih a sawhmi pa hi RC pa a si ko nain, a hnu ah maw zei tik ah dik, Jew pa maw a si lo ah thumkawmh zum lo pa maw, Baptist pa maw a ho dik a sawh ve te ko lai...... kei cu nihin ah cun harnak tong ka si nain thaizing ah cun nangmah zong na si ve kho men ko... kan rampi lungngetnak a rawh te dah ti lo ahcun”
Kumzabu hnarcheu a luan hnu a tu ah cun Obama zong zei biakinn dah a zumh ti si lo in zei bantuk America dah a zumh ti chim phuan ve a hau cang laimi ah a tla. Ground Zero (innsang pa hnih rawhnak hmun) pawng ah Islam biakinn a sakter hnik hna ruangah khuami he an buai ti bantuk, thintawinak tete hi a phun phun in a chuak. Obama nih a donghnak bik ah a chim theomi bia cu ‘hrimh thannak le ho poh i khahnak’ kha a si tawn. A caan caan ahcun President nih hin a langhter awk ding zumhnak cu a mah pomning zumhnak tu kha a si theo.
Ref. Times Sept 13.2010
2008 lio ah khan Barack Obama nih America ramhruaitu lutlai President rian a rak hmuh ruang ah Pu Thla Thawn nih Ks. 100,000/- a rak miak i Khuahlun Boarding Class caah a rak hlut deng, Khuahlun Education Foundation ca tu ah a hram Ks. 100000/- he a rak hlut. Obama nih a tuan hngami rian a chim tikah mi lung a rak hmui hringhran.
Kum hnih (term cheu) a vun tuan i tu hi mah ti cun ti law mah ti khan ti law..... timi ruahnak phun phun cheuh a tong. Mah lakah pakhat cu khrihfa set set maw a si Muslim dah ti hi zapi sin ah fiang tein chim ding. Obama nih hin ni khat khat cu Bill Cliton Bible ngan pi kha a zak in aa ceh te lai i pumh fel ngaknu pawl he biakinn bak ah Glen Beck i “Obama khrihfa a si lo” a rak timi kha a fianh te lai tiah upa lungfim nih cun an rak ruah nain ni hin ni tiang mah ngai cu a um rih lo ti a si.
America ramuknak phung nih hin zalawng te’n chimrel khawhnak le Pathian biak khawhnak cu fak pi’n a haakmi a si na’n a biaknak zei si ti a chim duh lomi President cu a dirkamh kho lo men. Thilsining theimi nih cun nihin ah hin cun khrihfa, Muslim, Roman Catholic ti le Jew biaknak hna hi president thimnak ahcun biaknak ngei lo ‘ka thei lo, ka zei poi loh’ timi nak cun thim deuh an si an ti.
President aa cuhmi pawl hi biaknak lei le ramuk phung constitution lei zeipoi zeipoi an hal theo hna. 1800 lio ah Thomas Jefferson he a rak i zuammi pa nih a biaknak chim a rak duh lo ruang ah zapi nih an rak uar tuk ko nain a rak tla. 1908 lio tan than ah William Howard Taft zong cu thiam thiam. Biaknak lei ah aa pee ngai mi Dwight Eisenhower hmanh 1952 lio tan mee suai lio ah a nu le a pa Jehovah’s Witness an si ruangah biakinn a phan bal lo i khrihfa phung dotu a si tiah an rak puh. Billy Graham sin ah ruahnak a rak hal i a rak timi cu, “Eisenhower, Pathian le na ram kha zum ko, zei tin?” a rak ti.
Cu zeipoi zeipoi lakah a harbikmi cu a liam cia kum 50 lio i John F. Kennedy lio tan ah khan a si. Nixon nih Kennedy hi RC a si kha chim len a duh lo nain zapi ko an buai cang. “Vatican puppet (Vatican Zohtee)” a si ko lai cu ta an rak ti. September 12,1960 ni ah cakei kaa luh ding in an sawm i Ok a ti hna. Greater Houston Ministerial Association ahcun pastor te cu “kei cu zei biak inn dah ka zumh ti chim ah ka ra lo, cu cu keimah ca lawng ah a biapimi thil asi, zei bantuk America ram dah ka zumh ti chim tu ah ka ra..” a ti hna. America cu biaknak le uknak aa dang tein a ummi ram, biaknak upa nih zei ah mee pek ding tiaha chimmi ram a si lo. Cun “ni hin ni ah cun kutdong nih a sawhmi pa hi RC pa a si ko nain, a hnu ah maw zei tik ah dik, Jew pa maw a si lo ah thumkawmh zum lo pa maw, Baptist pa maw a ho dik a sawh ve te ko lai...... kei cu nihin ah cun harnak tong ka si nain thaizing ah cun nangmah zong na si ve kho men ko... kan rampi lungngetnak a rawh te dah ti lo ahcun”
Kumzabu hnarcheu a luan hnu a tu ah cun Obama zong zei biakinn dah a zumh ti si lo in zei bantuk America dah a zumh ti chim phuan ve a hau cang laimi ah a tla. Ground Zero (innsang pa hnih rawhnak hmun) pawng ah Islam biakinn a sakter hnik hna ruangah khuami he an buai ti bantuk, thintawinak tete hi a phun phun in a chuak. Obama nih a donghnak bik ah a chim theomi bia cu ‘hrimh thannak le ho poh i khahnak’ kha a si tawn. A caan caan ahcun President nih hin a langhter awk ding zumhnak cu a mah pomning zumhnak tu kha a si theo.
Ref. Times Sept 13.2010
Thursday, September 16, 2010
ZAISAWMREL
Pu G. Biak Nawl
Kan Laibiafang ah, pasawmrel, zaisawmrel, rawlsawmtuk timi hi pupa chan ah rak hman tawnmi a si. Sahrang a kaap kho nih an sahrangkaap hawi an sawm hna i mizapi kawh in pasawmrel puai an rak tuah tawn. Cubantuk in ngaknu inn i ihpung tlangval hna le ngaknu hna (sawmmi) hla in an i hloi, bia an i leh cu zairel ti a si, cu hla vialte cu hmunkhat ah sakti le laam a hung si tikah zaisawm kan rel an rak ti tawn. "Ar aw khuan ser rih hlahlaw, kan ngaih lung maw awi hlan ah , tuzaan bang maw ti khei rem dawh te he, zaisawm kan rel ti len lai," tiah pupa hla a um . Cucaah, stage show, live show, music festival phun khi a si ve.
Zai cu hla a si. Phun-zai-tlawh-ciar-biatam khi zai tiah kan ruah bik tawn. Asinain, phun (hmur cawlcangh), zai (aw nem, awsang chuah), tlawhciar (umchung tisa tlawh hluahmah), biatam (midang ngiar), timi pawl hi hlasak phun ah an rak telh caah zai ti a rak sinak a rak si leh lam.
Sawm timi cu, kawh-auh, pumhkhawmh khi a si i, tuakrelnak ( kanaan) sawm (paak, sawm, za tbk.) kha thawhkehnak biafang a si___ paak pumh cu sawm a si tibantuk khin, a sinain, 10 in 99 tiang lawng ti ri khiahmi phun cu a si lo. Rikhiah cu kanaan a si i, pasawm, rawlsawm, zaisawm timi hi cu a tiluan aa dang. Tc. pathongrel, pazarel, pasawmrel tiin ri a um lo, hman zong a si lo.
Rel timi cu, sak, chim, tuan ti khi a sawh caah, chim kem zong in, sakrel, chimrel, tuanrel, tawlrel ti an si tawn. Kanaan rel theng lawng khi a si lo. Lairel kan timi ahcun, khuakhan, ceihkhan, riantuan tinak a si. Avoi (107)nk BBC ( atu MBC) Civui pi Hakha i rak tuah lio ah, tarpawl nih , "Pathian zaangfahnak in "Nosawm kan rel ta manh," an rak ti. A sullam cu zaa-ngaan, thangthar, seino tampi,(phuntling) kan hmu ta manh tinak a si. Cucaah, zaisawmrel ti cu, hla phuntling kan sa, hla tampi kan sa, kan tawlrel tinak a si, music festival tinak a si hnga.
Kan Laibiafang ah, pasawmrel, zaisawmrel, rawlsawmtuk timi hi pupa chan ah rak hman tawnmi a si. Sahrang a kaap kho nih an sahrangkaap hawi an sawm hna i mizapi kawh in pasawmrel puai an rak tuah tawn. Cubantuk in ngaknu inn i ihpung tlangval hna le ngaknu hna (sawmmi) hla in an i hloi, bia an i leh cu zairel ti a si, cu hla vialte cu hmunkhat ah sakti le laam a hung si tikah zaisawm kan rel an rak ti tawn. "Ar aw khuan ser rih hlahlaw, kan ngaih lung maw awi hlan ah , tuzaan bang maw ti khei rem dawh te he, zaisawm kan rel ti len lai," tiah pupa hla a um . Cucaah, stage show, live show, music festival phun khi a si ve.
Zai cu hla a si. Phun-zai-tlawh-ciar-biatam khi zai tiah kan ruah bik tawn. Asinain, phun (hmur cawlcangh), zai (aw nem, awsang chuah), tlawhciar (umchung tisa tlawh hluahmah), biatam (midang ngiar), timi pawl hi hlasak phun ah an rak telh caah zai ti a rak sinak a rak si leh lam.
Sawm timi cu, kawh-auh, pumhkhawmh khi a si i, tuakrelnak ( kanaan) sawm (paak, sawm, za tbk.) kha thawhkehnak biafang a si___ paak pumh cu sawm a si tibantuk khin, a sinain, 10 in 99 tiang lawng ti ri khiahmi phun cu a si lo. Rikhiah cu kanaan a si i, pasawm, rawlsawm, zaisawm timi hi cu a tiluan aa dang. Tc. pathongrel, pazarel, pasawmrel tiin ri a um lo, hman zong a si lo.
Rel timi cu, sak, chim, tuan ti khi a sawh caah, chim kem zong in, sakrel, chimrel, tuanrel, tawlrel ti an si tawn. Kanaan rel theng lawng khi a si lo. Lairel kan timi ahcun, khuakhan, ceihkhan, riantuan tinak a si. Avoi (107)nk BBC ( atu MBC) Civui pi Hakha i rak tuah lio ah, tarpawl nih , "Pathian zaangfahnak in "Nosawm kan rel ta manh," an rak ti. A sullam cu zaa-ngaan, thangthar, seino tampi,(phuntling) kan hmu ta manh tinak a si. Cucaah, zaisawmrel ti cu, hla phuntling kan sa, hla tampi kan sa, kan tawlrel tinak a si, music festival tinak a si hnga.
Sunday, September 5, 2010
PUANLAANG
Pu G. Biak Nawl
Puanlaang timi hi kan pupa holhfang kan thlautaak cangmi a si. Puanglaang timi nih zei sullam dah a ngeih? Puan timi cu kan i aihmi puan, kan i vorhmi puan kha a si ko i, thilthaan tinak a siko. laang timi cu laan timi biafang in a rami a si i, tei; saankanh; lanh; lanhtaak; ti khi sawh duhmi a si. Cucaah, puanlaang timi cu teihnekchuahnak puan-zaar tinak a si. Miraang nih banner an timi khi a si i, Kawl nih awnglan tiah an rak ti ve. Cucu, a hnu deuh ah cun Miraang nih flag an timi le kawl nih alaan an timi ah khin a vaa chuah.
Kan pupa hna nih puanlaang cu zei can ah dah anrak hman kan ti ah cun, lai nipi ni, sunparnak ni le teinak, sawmtuk, lianngannak caan ah khin anrak hman tawn. Puanlaang cu mah kuttah mi puanraang (zo puanraang phun)khi a rak si i, a hnu cun khiangraang thaan cu an hman.
Puanlaang cu rua pumtha paar ah temh in thlai an si i, thli nih a lek hna tikah a puakmi thawng a thang lulhmalh. Ral thah khuan-ruh bunh a si ah cun, rua puntha, pumthum ah puanlaang cu thlai an si i, a pawngah lungdonh a um lai. Cun lungdonh pawng cu zalampi a kal lai. Cubantuk in, philhlonak lungdonh le zawl(a ruak hmuh lomi mithi lungdonh) a si ahcun lungphun hnulei a cungdot ah puanlaang cu ruapum pumthum in thlai an si lai. Cubantuk in puak an tuah tik zong ah philhlonak lungdonh le lungphun an tuah ve i, puanlaang can ah thilzun zong thlai an si theu. Cuticun lai sunparnak he aa pehthlai mi, midang nak in thil tikhawh deuhnak le teinak phunphun a si mi; ral tei, rawl tampi ngeih, sa tampi kah ti bantuk can ah hmelchunhnak i an thlai mi puan cu puanlaang ti cu a rak si.
1973 kum lio i rak suaimi kawlram phunghram ah khan alaan timi kha, lai holh leh mi ah puanlaang ti in a um kha kan hmuh (BSPP Manawcript11973). Cucaah, tuchan seino kan fale nih hmanmi laizo holhfang thantaar ai ah khin puanlaang ti tu in kan hman ve awk a si ko hnga. Thantaar timi hi holh no deuh a si i, a sullam tu cu thannak hun taar mi tinak cu a si thiamthiam ko. 1949 kum April thla ah an rak tuah mi Hakha Tipil Khrihfabu kum 50 Jubilee lio ah an rak sah mi hlapi cu, “Puanglaang kha lek u,” timi a si, tiah cu lio i mino huraitu a rak simi Pu Luai Kung nih a kan chimh.
Puanlaang timi hi kan pupa holhfang kan thlautaak cangmi a si. Puanglaang timi nih zei sullam dah a ngeih? Puan timi cu kan i aihmi puan, kan i vorhmi puan kha a si ko i, thilthaan tinak a siko. laang timi cu laan timi biafang in a rami a si i, tei; saankanh; lanh; lanhtaak; ti khi sawh duhmi a si. Cucaah, puanlaang timi cu teihnekchuahnak puan-zaar tinak a si. Miraang nih banner an timi khi a si i, Kawl nih awnglan tiah an rak ti ve. Cucu, a hnu deuh ah cun Miraang nih flag an timi le kawl nih alaan an timi ah khin a vaa chuah.
Kan pupa hna nih puanlaang cu zei can ah dah anrak hman kan ti ah cun, lai nipi ni, sunparnak ni le teinak, sawmtuk, lianngannak caan ah khin anrak hman tawn. Puanlaang cu mah kuttah mi puanraang (zo puanraang phun)khi a rak si i, a hnu cun khiangraang thaan cu an hman.
Puanlaang cu rua pumtha paar ah temh in thlai an si i, thli nih a lek hna tikah a puakmi thawng a thang lulhmalh. Ral thah khuan-ruh bunh a si ah cun, rua puntha, pumthum ah puanlaang cu thlai an si i, a pawngah lungdonh a um lai. Cun lungdonh pawng cu zalampi a kal lai. Cubantuk in, philhlonak lungdonh le zawl(a ruak hmuh lomi mithi lungdonh) a si ahcun lungphun hnulei a cungdot ah puanlaang cu ruapum pumthum in thlai an si lai. Cubantuk in puak an tuah tik zong ah philhlonak lungdonh le lungphun an tuah ve i, puanlaang can ah thilzun zong thlai an si theu. Cuticun lai sunparnak he aa pehthlai mi, midang nak in thil tikhawh deuhnak le teinak phunphun a si mi; ral tei, rawl tampi ngeih, sa tampi kah ti bantuk can ah hmelchunhnak i an thlai mi puan cu puanlaang ti cu a rak si.
1973 kum lio i rak suaimi kawlram phunghram ah khan alaan timi kha, lai holh leh mi ah puanlaang ti in a um kha kan hmuh (BSPP Manawcript11973). Cucaah, tuchan seino kan fale nih hmanmi laizo holhfang thantaar ai ah khin puanlaang ti tu in kan hman ve awk a si ko hnga. Thantaar timi hi holh no deuh a si i, a sullam tu cu thannak hun taar mi tinak cu a si thiamthiam ko. 1949 kum April thla ah an rak tuah mi Hakha Tipil Khrihfabu kum 50 Jubilee lio ah an rak sah mi hlapi cu, “Puanglaang kha lek u,” timi a si, tiah cu lio i mino huraitu a rak simi Pu Luai Kung nih a kan chimh.
Sunday, August 29, 2010
Khuazing Pathian Thim Hna Usih
Salm 144:15 - "An Pathian ah BAWIPA a simi hna cu lunglawmmi an si."
Laimi hi Pathian thimmi, Pathian aa tlaihmi miphun kan si caah thluachuah tampi kan dong. Vawleicung phung a si caah, harnak le retheihnak phunphun kan ton ko bu ah, thluachuahnak kan rel caan hi a tam deuh ko. Cucu lungfim tein ruah setmat tikah a fiang. Khrihfa kan simi hi mi vantha tuk kan si. Salm catialtu nih cun "an Pathian ah BAWIPA a simi hna cu lunglawmi an si" a ti. Cucu amah nunnak hrim ah BAWIPA cu a Pathian a si caah aa lawmhnak le thluachuah a donmi vialte cungin a chimmi a si. Hi Baibal caang hi a thar in ruat ti hna usih tiah kan sawm hna.
An Pathian ah
Salm catial tu nih "An Pathian ah" a ti tikah thim dingmi tam nawn a um ti kha a fiang. Israelmi hna tuanbia kan zoh tikah caan tampi ahcun miphun dang, ramdang mi he an i tong, an i cawh i, ramdang le miphun dang hna i an zumhmi le an pathian kha an i thim sual tawn. Tahchunnak ah, Israelmi hna cu Izipt saltannak in Moses hmangin Pathian nih a chuahpi hna i, cawhnuk le khuai tizu in a khahnak Kanaan ram lei ah a hruai hna. Zei maw caan ahcun Iziptmi hna kut in luatnak a petu hna Pathian kha hnu ah chit in miphun dang pathian hna kha an tha deuh, an thawng deuh rua tiah an ruah caan a rak um. Kanaan ram an luh ka ah, Joshua nih Israelmi hna cu zei bantuk Pathian dah nan i thim lai, tiah a rak ti hna. Cun, Joshua nih cun "keimah le ka innchungkhar tu nih cun BAWIPA kha kan biak ko lai," tiah a rak ti (Joshua 24:15).
Joshua le chungkhar nih cun an Pathian caah BAWIPA kha an rak i thim. Ramdang mi hna pathian kha, Pathian taktak an si lo ti kha an fiang. Hlaphuahtu nih cun "Sihmanhsehlaw ka zumhmi ka hngalh . . ." a ti bantuk in Joshua le chungkhar nih cun an zumhmi an hngalh. An Pathian cu BAWIPA a si. Kanmah cio zong i hal ve hna hmanh usih. Kan Pathian ah aho dah a si? Kan nunnak uktu ah aho dah, zeithil dah kan chiah? Kan chungkhar ah tah kan Pathian aho dah, zei dah a si? Kan Pathian ah kan chiahmi hi hngalh hrimhrim kan hau. Kan zumhmi zong kan hngalh a hau.
BAWIPA a simi
Salm catialtu nih cun an Pathian ah BAWIPA a simi cu lunglawmmi an si, a ti. Hika ah Lai Baibal Thiang i BAWIPA tiah a hmanmi hi vawlei bawi (lord or master) khi a sawh duhmi a si lo. Israelmi hna an Pathian min a si. Israelmi nih Pathian cu a phunphun in an auh. El Shaddai, El Roi, Elohim ti bantuk in an auhning tampi a um. Nain, an Pathian i pumpak min cu YHWH (Yahweh) ti a si. Israelmi nih Pathian cu a thiang tukmi a si caah, a min hrim cu a thiang tuk i, a min bak in auh cu tih a nung tuk tiah an rak ruah. Cu caah, Cathiang an rel tikah YHWH timi an hmuh paoh ah Adonai tiin an rak rel tawn. Caan a rauh tikah YHWH timi i a aw chuah taktak hi hngalh khawh a si ti lo. Cu caah, a cheu nih Jehovah tiah aw an chuah i, nihin ah Jehovah Pathian kan ti tawn nak khi a si. "Adonai" timi i a sullam cu "ka bawipa" asiloah "bawipa" tinak a si. Cu ti cun Mirang holh in an leh tikah BAWIPA tiah an hun hman. A ngaingai ti ahcun BAWIPA timi nih Pathian i pumpak min kha a huap kho lo.
Mirang nih God an timi khi Laimi nih Pathian tiah kan hman. YHWH timi hi Pathian pumpak min ah hmanmi a si caah, Laiholh in leh kan duh ahcun Khuazing tihi a tha bik ko rua tiah ka ruah. Keimah pumpak in ka hmuhning le zumhning ahcun Khuazing hi Laimi nih Pathian pumpak min kawhnak ah kan hman. Kan Pathian ah Khuazing (BAWIPA) a si ding kha a biapi ngai. Khuazing cu zei bantuk dah a si? Tampi chim ding a ummi chungin tlawmpal kan chim ahcun:
* Van le vawlei le a chung ummi thil vialte sertu cu Khuazing Pathian a si (Gen 1 le 2).
* Minung hi amah muisam keng bakin a kan sertu a si (Gen 1:26-27).
* Salm catialtu (Salm 8) nih a chim bantuk in Khuazing Pathian cu minung kan zawn a kan ruattu le a hnakkar ah a kan tenhtu a si.
* Kan sual tuk lio zongah a kan hlaw siang lo i, a Fapa ngeihcun te hmanh a kan pe siangtu a si (Johan 3:16).
* Kan nunnak ah thluachuah tampi, kan phu lo, kan tawk lo tiangin a kan petu, a kan cawisang tu a si (Salm 23; 36).
* Hi vawlei ah thluachuahnak tampi a kan pek pinah zungzal nunnak a kan petu, ruahchannak a kan petu cu Khuazing Pathian a si (1 Piter 1:3-5).
* Vawilei nih pathian tiah a ti tawnmi hna vialte cungah a ummi, a nungmi Pathian a si (Exod 15:11).
Cu vialte cu a hngalh tikah Salm catialtu nih cun "an Pathian ah Khuazing (BAWIPA) a simi" a tinak hi a si. Phundang in kan chim ahcun, an nunnak uktu ah Khuazing a simi cu lunglawmmi an si, a ti. Kan Pathian ah Joshua le chungkhar bantuk in Khuazing Pathian kan i thim ahcun, Khuazing duhnak kha pakhatnak kan chiah ahcun, Salm catialtu nih a ti bantuk in "lunglawmmi" kan si. "Lunglawmmi" a timi hi phundang in chim ahcun, thluachuakmi tinak a si ko. Kan Pathian ah Khuazing (BAWIPA) kan chiah a si ahcun, thluachuakmi kan si rih lai. Nihin ah Salm catialtu nih amah nunnak i, a tonmi thil cungin a kan cawnpiakmi cu "nan Pathian ah Khuazing (BAWIPA) a si ahcun thluachuakmi nan si" tihi a si. Khoika hmun kan phanh hmanh ah Khuazing Pathian aa thimmi kan si ahcun thlua kan chuak hrim ko lai. Khuazing Pathian aa thimmi le fek tein aa tlaihmi si i zuam hna usih.
Nan umnak cio ah kan biakmi Khuazing Pathian nih in umpi cio ko hna seh!
Kaa lawm.
Thomas Cung Bik
Philadelphia
Laimi hi Pathian thimmi, Pathian aa tlaihmi miphun kan si caah thluachuah tampi kan dong. Vawleicung phung a si caah, harnak le retheihnak phunphun kan ton ko bu ah, thluachuahnak kan rel caan hi a tam deuh ko. Cucu lungfim tein ruah setmat tikah a fiang. Khrihfa kan simi hi mi vantha tuk kan si. Salm catialtu nih cun "an Pathian ah BAWIPA a simi hna cu lunglawmi an si" a ti. Cucu amah nunnak hrim ah BAWIPA cu a Pathian a si caah aa lawmhnak le thluachuah a donmi vialte cungin a chimmi a si. Hi Baibal caang hi a thar in ruat ti hna usih tiah kan sawm hna.
An Pathian ah
Salm catial tu nih "An Pathian ah" a ti tikah thim dingmi tam nawn a um ti kha a fiang. Israelmi hna tuanbia kan zoh tikah caan tampi ahcun miphun dang, ramdang mi he an i tong, an i cawh i, ramdang le miphun dang hna i an zumhmi le an pathian kha an i thim sual tawn. Tahchunnak ah, Israelmi hna cu Izipt saltannak in Moses hmangin Pathian nih a chuahpi hna i, cawhnuk le khuai tizu in a khahnak Kanaan ram lei ah a hruai hna. Zei maw caan ahcun Iziptmi hna kut in luatnak a petu hna Pathian kha hnu ah chit in miphun dang pathian hna kha an tha deuh, an thawng deuh rua tiah an ruah caan a rak um. Kanaan ram an luh ka ah, Joshua nih Israelmi hna cu zei bantuk Pathian dah nan i thim lai, tiah a rak ti hna. Cun, Joshua nih cun "keimah le ka innchungkhar tu nih cun BAWIPA kha kan biak ko lai," tiah a rak ti (Joshua 24:15).
Joshua le chungkhar nih cun an Pathian caah BAWIPA kha an rak i thim. Ramdang mi hna pathian kha, Pathian taktak an si lo ti kha an fiang. Hlaphuahtu nih cun "Sihmanhsehlaw ka zumhmi ka hngalh . . ." a ti bantuk in Joshua le chungkhar nih cun an zumhmi an hngalh. An Pathian cu BAWIPA a si. Kanmah cio zong i hal ve hna hmanh usih. Kan Pathian ah aho dah a si? Kan nunnak uktu ah aho dah, zeithil dah kan chiah? Kan chungkhar ah tah kan Pathian aho dah, zei dah a si? Kan Pathian ah kan chiahmi hi hngalh hrimhrim kan hau. Kan zumhmi zong kan hngalh a hau.
BAWIPA a simi
Salm catialtu nih cun an Pathian ah BAWIPA a simi cu lunglawmmi an si, a ti. Hika ah Lai Baibal Thiang i BAWIPA tiah a hmanmi hi vawlei bawi (lord or master) khi a sawh duhmi a si lo. Israelmi hna an Pathian min a si. Israelmi nih Pathian cu a phunphun in an auh. El Shaddai, El Roi, Elohim ti bantuk in an auhning tampi a um. Nain, an Pathian i pumpak min cu YHWH (Yahweh) ti a si. Israelmi nih Pathian cu a thiang tukmi a si caah, a min hrim cu a thiang tuk i, a min bak in auh cu tih a nung tuk tiah an rak ruah. Cu caah, Cathiang an rel tikah YHWH timi an hmuh paoh ah Adonai tiin an rak rel tawn. Caan a rauh tikah YHWH timi i a aw chuah taktak hi hngalh khawh a si ti lo. Cu caah, a cheu nih Jehovah tiah aw an chuah i, nihin ah Jehovah Pathian kan ti tawn nak khi a si. "Adonai" timi i a sullam cu "ka bawipa" asiloah "bawipa" tinak a si. Cu ti cun Mirang holh in an leh tikah BAWIPA tiah an hun hman. A ngaingai ti ahcun BAWIPA timi nih Pathian i pumpak min kha a huap kho lo.
Mirang nih God an timi khi Laimi nih Pathian tiah kan hman. YHWH timi hi Pathian pumpak min ah hmanmi a si caah, Laiholh in leh kan duh ahcun Khuazing tihi a tha bik ko rua tiah ka ruah. Keimah pumpak in ka hmuhning le zumhning ahcun Khuazing hi Laimi nih Pathian pumpak min kawhnak ah kan hman. Kan Pathian ah Khuazing (BAWIPA) a si ding kha a biapi ngai. Khuazing cu zei bantuk dah a si? Tampi chim ding a ummi chungin tlawmpal kan chim ahcun:
* Van le vawlei le a chung ummi thil vialte sertu cu Khuazing Pathian a si (Gen 1 le 2).
* Minung hi amah muisam keng bakin a kan sertu a si (Gen 1:26-27).
* Salm catialtu (Salm 8) nih a chim bantuk in Khuazing Pathian cu minung kan zawn a kan ruattu le a hnakkar ah a kan tenhtu a si.
* Kan sual tuk lio zongah a kan hlaw siang lo i, a Fapa ngeihcun te hmanh a kan pe siangtu a si (Johan 3:16).
* Kan nunnak ah thluachuah tampi, kan phu lo, kan tawk lo tiangin a kan petu, a kan cawisang tu a si (Salm 23; 36).
* Hi vawlei ah thluachuahnak tampi a kan pek pinah zungzal nunnak a kan petu, ruahchannak a kan petu cu Khuazing Pathian a si (1 Piter 1:3-5).
* Vawilei nih pathian tiah a ti tawnmi hna vialte cungah a ummi, a nungmi Pathian a si (Exod 15:11).
Cu vialte cu a hngalh tikah Salm catialtu nih cun "an Pathian ah Khuazing (BAWIPA) a simi" a tinak hi a si. Phundang in kan chim ahcun, an nunnak uktu ah Khuazing a simi cu lunglawmmi an si, a ti. Kan Pathian ah Joshua le chungkhar bantuk in Khuazing Pathian kan i thim ahcun, Khuazing duhnak kha pakhatnak kan chiah ahcun, Salm catialtu nih a ti bantuk in "lunglawmmi" kan si. "Lunglawmmi" a timi hi phundang in chim ahcun, thluachuakmi tinak a si ko. Kan Pathian ah Khuazing (BAWIPA) kan chiah a si ahcun, thluachuakmi kan si rih lai. Nihin ah Salm catialtu nih amah nunnak i, a tonmi thil cungin a kan cawnpiakmi cu "nan Pathian ah Khuazing (BAWIPA) a si ahcun thluachuakmi nan si" tihi a si. Khoika hmun kan phanh hmanh ah Khuazing Pathian aa thimmi kan si ahcun thlua kan chuak hrim ko lai. Khuazing Pathian aa thimmi le fek tein aa tlaihmi si i zuam hna usih.
Nan umnak cio ah kan biakmi Khuazing Pathian nih in umpi cio ko hna seh!
Kaa lawm.
Thomas Cung Bik
Philadelphia
Sunday, August 22, 2010
AA DAWHMI MITTHLI
William Khen Chum Bik
Bible Caang thim: "Ka lu hi tikhor sisehlaw ka mit hi mithli certi put hei si sehlaw ka hei duh dah, cuticun ka mi a thimi hna kha chunzan in ka ttah khawh hna hnga" (Jeremiah 9:1)
"Zeitindah kan nuncan a si ti kha tthate in i zoh u. Mihrut bantukin um hlah u, mifim bantukin um u. Atu kan nikhua hi caan chia a si caah caan ttha nan hmuhmi paoh kha tthate in hman i zuam u" (Efesa 5:15-16).
Lunglawmhnak
Khuaza vantoi um Zophei Thawngtthabia hrawmnak ah caan ttha ka hmuh ve caah Pathian ka thangtthat, caan a ka petu upa cungah upat hmaizahnak ka pek hna. Hi caan sunglawi ah hin Laimi nih taksa lei cun vantthat tiin kan nih caan le kan tthancho caan a si nain thlarau lei mit in zoh ah cun biakinn a khar cuahmah cang i Pathian a kal taak cuahmah cangmi, Khrihfa ram ti a si nain Khrihfa taktak zatuak in za ah pahra hmanh a phan ti lomi (Post-Christendom) ram kan panh cuahmah caan, ceunak ram in muihnak ram ah kan peem cuahmah caan a si caah nih loin ttah tu kaan sawm hna.
Ttah thu Profet
Profet Jeremiah hi Profet ttah thu (weeping profet) an ti tawn. A ruang cu a ttap tuk i atu kan Baibal chung i Ttahnak Hla zong hi Jeremiah Ttah hlalawhnak a si. Mi ttahthu lawng si loin mi mitthli tam hrimhrim si dawh a si.
Ka lu hi tikhor sisehlaw ka mit hi mithli certi put hei si sehlaw ka hei duh dah, cuticun ka mi a thimi hna kha chunzan in ka ttah khawh hna hnga a ti. (Jer 9:1)
Asinain Jeremiah mithli hi mitthli dawh a si. A fa a thih caah a ttap lo, zawtlaknak a ton ca zong ah a mithli a tla lo. A miphun a dawt caah a mitthli a tla. Pathian a tlaihchannak ruangah a lung a kuai. Sualnak a huat tuk caah a ttap. Cu bantuk mitthli cu mitthli dawh tuk a si.
Zei ruang bik ahdah a ttah? A miphun nih Pathian an kal taak caan, Pathian nakin vawlei thil an i bochan deuh caan, caan chia a si caah a si. A miphun an ttah ve lo kha a poi a ti tuk.
Aa zeihen kan tuah tiah ngaihchia in a ttapmi misual pakhat hmanh ka hmu hna lo. . . Van i a zuangmi vaca hna nih anmah kai caante an hngalh, tthuro, vahui langta nih kir caan an hngalh, ka mi hna nih cun ka phunglam an hngal lo, tiah amah lawng a hruum ruangmaang (Jer 8:4-10 tiang rel hmanh).
Hi lio siangpahrang cu thlanglei pennak sal i an taan hlan deuh a hmanung bik Judah siangpahrang Zedekiah a si. Babilon pennak nih sahrang tthih in vawleipi a tthih lio caan a si. Miphun vialte an ther dih. Zedekiah zong a ther in a ther ve. Cu lioah Jeremiah nih a chim pengmi cu Babylon siangpahrang Nebukhanezar nakin sualnak tu hi ttih a nung deuh ti hi a si. Cucaah cu Pathian ttihnak, Pathian hmaikawlnak kong cu heh tiah a aupi. Siangpahrang cu Pathian hmai na kawl lo caah ral na sung lai, a ti. Asinain siangpahrang nih cun profet deu pawl ruahnak a hal tik hna ah Ral na sung lai lo, na tei ko lai, tiah mithmai zoh in an chim.
Cucaah Pathian profet Jeremiah cu tikhor hna ah an thlak. Saphaw hring hna an tthit chih i nitlang ah an car. A donghnak ah cun Zedekiah nih ram dang siangpahrang aa sawm i Babilon cu a tuk ai. A tei ttung lo tikah Nebukhanezar nih a tlaih i a dawt bikmi a fapale kha a mithmuhte ah a thah hna i cu dih bak cun a mit a khoih. A sullam cu a mitthlam ah cuang peng seh tinak a si. Cun Babylon ah a mitkhoih bu cun hreng a khenh, sal ah an hruaih i a thih tiang thong a thlak (Jere 52:10-11).
Caan chia
Paul nih Efesa khuami hna kha Atu kan caan hi caan chia a si, a ti hna. Hi lioah ngal-eu zawtnak le vok zawtnak (Swine-influenza) hna a rak tlung lo. Caan a dong deng tinak zong a si hlei fawn lo. Efesa khua hi sui zong a chuahnak khua rum ngai a si i zumtu hna lakah Sui-ngun chawva duhnak (Materialism) le pumsa nuamhnak a tthawn tuk lio caan a si. Pathian nakin vawlei thil, rumnak le phaisa an i bochan deuhnak tu kha caan chia a timi a si.
Paul nih Efesa khua bantukin nihin ah ca kan kua ve sehlaw nihin Laimi kan caan hi caan chia a ti ve hrimhrim lai tiah ka ruah. Laimi ram kip kan phan. Abikin ram rum phaisa tamnak phanhnak caah heh tiah ral kan do. Ka saduhthah tlinak ah cun zei bia le holh chim zong sual ah kan rel lo. Kan ram a tthat lo caah pei a si ko cu, kan sifah kan har caah pei a si cu, Pathian nih a kan ngaihthiam ko lai tiah kan sifahnak kha sonhtarhnak ah kan hman. A phan cia cheukhat nih cucu Pathian philhnak ah kan hman hoi.
Ram nuam, ram rum kan phanhnak kan refugee card hna hi sualnak tuah onhtu zu license ah an cang cuahmah. Ram dang hi Pathian duhlomi sualnak tuah onhnak hotel ah kan canter. Pathian nakin sui-ngun chawva, nuamhnak kan bawiter deuh. Biakinn phan kan tlawm chin. Pathian chaw cheuhra cheukhat pemi kan tlawm chin. Pathian nawlbia nakin pumsa duhnak nawlbia kan zulh deuh caan a si.
Sawmnak
Cucaah u le nau hna Paul nih, Zeitindah kan nuncan a si ti kha tthate in i zoh u, mifim bantukin um u, mihrut bantukinumhlah u, atu kan caan hi caan chia a si caah caan ttha nan hmuhmi paoh kha tthate in hman i zuam u, tiah a thih laite ah thong chungin ro a kan vuihmi hi philh hlah usih (Efe 5:15-16). Zedekiah bantukin kan loh taktak hlanah Bawipa tu kan i bochan tthan in Bawipa nawlbia tu tlaihchan deuh kaan sawm hna. Salm cattialtu nih,
Minung i bochannak cun Pathian i bochan a ttha deuh, bawi i bochan nak cun Pathian i bochan kha a ttha deuh, (Salm 118: 8-9) a timi kha kan hnathlam ah cuang peng seh.
Na ka pekmi Nawlbia cu ka caah vawlei cung tangka vialte nakin a ttha deuh (Psalm 119:72) a timi hi kan nun lamhruaitu (Guide) ah i ser usih.
Rumnak nakin na Nawlbia zulh kha ka duhter deuh (Ps 119:36) a timi hi kan thlacamnak (Prayer) si cio seh.
Sifah nakin Pathian ttih lo bu rum tu ttih deuh usih. Pathian ttih kho lo tiangin kan ralchia hlah seh. Cheuhra cheukhat sungh lai phan tiang semrel hlah usih. Vawleipi sipuazi tlak, rian phuah, lihnin, meitlangpuah, le zawtnak ttha lo in thih vialte nakin Bawipa nawlbia buar tu ttih deuh usih. Bawi Jesuh nih,
Pum cu a that kho nain thlarau a that kho lomi cu va ttih hlah u. Hell chungah pum he thlarau he a that khotu Pathian tu kha va ttih u, a kan ti khah (Mt 10:28).
Ttih awk le ttih lo awk i thim palh sual hlah usih. Atu kan caan hi caan chia a si caah Nih nakin Ttah i thim deuh usih. Sual huat in ttap usih, Pathian kan ttanhnak, miphun kan dawtnak ruangah kan mitthli tla seh. Cucu ttah thut men a si lo, aa dawhmi mitthli a si.
Bible Caang thim: "Ka lu hi tikhor sisehlaw ka mit hi mithli certi put hei si sehlaw ka hei duh dah, cuticun ka mi a thimi hna kha chunzan in ka ttah khawh hna hnga" (Jeremiah 9:1)
"Zeitindah kan nuncan a si ti kha tthate in i zoh u. Mihrut bantukin um hlah u, mifim bantukin um u. Atu kan nikhua hi caan chia a si caah caan ttha nan hmuhmi paoh kha tthate in hman i zuam u" (Efesa 5:15-16).
Lunglawmhnak
Khuaza vantoi um Zophei Thawngtthabia hrawmnak ah caan ttha ka hmuh ve caah Pathian ka thangtthat, caan a ka petu upa cungah upat hmaizahnak ka pek hna. Hi caan sunglawi ah hin Laimi nih taksa lei cun vantthat tiin kan nih caan le kan tthancho caan a si nain thlarau lei mit in zoh ah cun biakinn a khar cuahmah cang i Pathian a kal taak cuahmah cangmi, Khrihfa ram ti a si nain Khrihfa taktak zatuak in za ah pahra hmanh a phan ti lomi (Post-Christendom) ram kan panh cuahmah caan, ceunak ram in muihnak ram ah kan peem cuahmah caan a si caah nih loin ttah tu kaan sawm hna.
Ttah thu Profet
Profet Jeremiah hi Profet ttah thu (weeping profet) an ti tawn. A ruang cu a ttap tuk i atu kan Baibal chung i Ttahnak Hla zong hi Jeremiah Ttah hlalawhnak a si. Mi ttahthu lawng si loin mi mitthli tam hrimhrim si dawh a si.
Ka lu hi tikhor sisehlaw ka mit hi mithli certi put hei si sehlaw ka hei duh dah, cuticun ka mi a thimi hna kha chunzan in ka ttah khawh hna hnga a ti. (Jer 9:1)
Asinain Jeremiah mithli hi mitthli dawh a si. A fa a thih caah a ttap lo, zawtlaknak a ton ca zong ah a mithli a tla lo. A miphun a dawt caah a mitthli a tla. Pathian a tlaihchannak ruangah a lung a kuai. Sualnak a huat tuk caah a ttap. Cu bantuk mitthli cu mitthli dawh tuk a si.
Zei ruang bik ahdah a ttah? A miphun nih Pathian an kal taak caan, Pathian nakin vawlei thil an i bochan deuh caan, caan chia a si caah a si. A miphun an ttah ve lo kha a poi a ti tuk.
Aa zeihen kan tuah tiah ngaihchia in a ttapmi misual pakhat hmanh ka hmu hna lo. . . Van i a zuangmi vaca hna nih anmah kai caante an hngalh, tthuro, vahui langta nih kir caan an hngalh, ka mi hna nih cun ka phunglam an hngal lo, tiah amah lawng a hruum ruangmaang (Jer 8:4-10 tiang rel hmanh).
Hi lio siangpahrang cu thlanglei pennak sal i an taan hlan deuh a hmanung bik Judah siangpahrang Zedekiah a si. Babilon pennak nih sahrang tthih in vawleipi a tthih lio caan a si. Miphun vialte an ther dih. Zedekiah zong a ther in a ther ve. Cu lioah Jeremiah nih a chim pengmi cu Babylon siangpahrang Nebukhanezar nakin sualnak tu hi ttih a nung deuh ti hi a si. Cucaah cu Pathian ttihnak, Pathian hmaikawlnak kong cu heh tiah a aupi. Siangpahrang cu Pathian hmai na kawl lo caah ral na sung lai, a ti. Asinain siangpahrang nih cun profet deu pawl ruahnak a hal tik hna ah Ral na sung lai lo, na tei ko lai, tiah mithmai zoh in an chim.
Cucaah Pathian profet Jeremiah cu tikhor hna ah an thlak. Saphaw hring hna an tthit chih i nitlang ah an car. A donghnak ah cun Zedekiah nih ram dang siangpahrang aa sawm i Babilon cu a tuk ai. A tei ttung lo tikah Nebukhanezar nih a tlaih i a dawt bikmi a fapale kha a mithmuhte ah a thah hna i cu dih bak cun a mit a khoih. A sullam cu a mitthlam ah cuang peng seh tinak a si. Cun Babylon ah a mitkhoih bu cun hreng a khenh, sal ah an hruaih i a thih tiang thong a thlak (Jere 52:10-11).
Caan chia
Paul nih Efesa khuami hna kha Atu kan caan hi caan chia a si, a ti hna. Hi lioah ngal-eu zawtnak le vok zawtnak (Swine-influenza) hna a rak tlung lo. Caan a dong deng tinak zong a si hlei fawn lo. Efesa khua hi sui zong a chuahnak khua rum ngai a si i zumtu hna lakah Sui-ngun chawva duhnak (Materialism) le pumsa nuamhnak a tthawn tuk lio caan a si. Pathian nakin vawlei thil, rumnak le phaisa an i bochan deuhnak tu kha caan chia a timi a si.
Paul nih Efesa khua bantukin nihin ah ca kan kua ve sehlaw nihin Laimi kan caan hi caan chia a ti ve hrimhrim lai tiah ka ruah. Laimi ram kip kan phan. Abikin ram rum phaisa tamnak phanhnak caah heh tiah ral kan do. Ka saduhthah tlinak ah cun zei bia le holh chim zong sual ah kan rel lo. Kan ram a tthat lo caah pei a si ko cu, kan sifah kan har caah pei a si cu, Pathian nih a kan ngaihthiam ko lai tiah kan sifahnak kha sonhtarhnak ah kan hman. A phan cia cheukhat nih cucu Pathian philhnak ah kan hman hoi.
Ram nuam, ram rum kan phanhnak kan refugee card hna hi sualnak tuah onhtu zu license ah an cang cuahmah. Ram dang hi Pathian duhlomi sualnak tuah onhnak hotel ah kan canter. Pathian nakin sui-ngun chawva, nuamhnak kan bawiter deuh. Biakinn phan kan tlawm chin. Pathian chaw cheuhra cheukhat pemi kan tlawm chin. Pathian nawlbia nakin pumsa duhnak nawlbia kan zulh deuh caan a si.
Sawmnak
Cucaah u le nau hna Paul nih, Zeitindah kan nuncan a si ti kha tthate in i zoh u, mifim bantukin um u, mihrut bantukinumhlah u, atu kan caan hi caan chia a si caah caan ttha nan hmuhmi paoh kha tthate in hman i zuam u, tiah a thih laite ah thong chungin ro a kan vuihmi hi philh hlah usih (Efe 5:15-16). Zedekiah bantukin kan loh taktak hlanah Bawipa tu kan i bochan tthan in Bawipa nawlbia tu tlaihchan deuh kaan sawm hna. Salm cattialtu nih,
Minung i bochannak cun Pathian i bochan a ttha deuh, bawi i bochan nak cun Pathian i bochan kha a ttha deuh, (Salm 118: 8-9) a timi kha kan hnathlam ah cuang peng seh.
Na ka pekmi Nawlbia cu ka caah vawlei cung tangka vialte nakin a ttha deuh (Psalm 119:72) a timi hi kan nun lamhruaitu (Guide) ah i ser usih.
Rumnak nakin na Nawlbia zulh kha ka duhter deuh (Ps 119:36) a timi hi kan thlacamnak (Prayer) si cio seh.
Sifah nakin Pathian ttih lo bu rum tu ttih deuh usih. Pathian ttih kho lo tiangin kan ralchia hlah seh. Cheuhra cheukhat sungh lai phan tiang semrel hlah usih. Vawleipi sipuazi tlak, rian phuah, lihnin, meitlangpuah, le zawtnak ttha lo in thih vialte nakin Bawipa nawlbia buar tu ttih deuh usih. Bawi Jesuh nih,
Pum cu a that kho nain thlarau a that kho lomi cu va ttih hlah u. Hell chungah pum he thlarau he a that khotu Pathian tu kha va ttih u, a kan ti khah (Mt 10:28).
Ttih awk le ttih lo awk i thim palh sual hlah usih. Atu kan caan hi caan chia a si caah Nih nakin Ttah i thim deuh usih. Sual huat in ttap usih, Pathian kan ttanhnak, miphun kan dawtnak ruangah kan mitthli tla seh. Cucu ttah thut men a si lo, aa dawhmi mitthli a si.
Thursday, August 19, 2010
Hruaitu Rian Phun Nga
Hruaitu rian hi phun tampi in zoh khawh a si. Cu lakah a tanglei bantuk hin a tawinak in phun nga ka langhter. Mah cabia hi ca tialtu nih Tilim Journal, vol. 3, no. 3 (2005) ah a tial ciami a tawinak in lak than mi a si. Tilim Journal cu MIT (Insein) Lai Baibal siangngakchia nih kum khat voikhat chuah mi Journal a si.
Pathian Biatak Phortu
Hruaitu si hi prophet rian phun khat a si. Prophet cu Grik biafang prophetes in a ra. Prophetes cu pro (hmai ah/hlanah) le phetes (ceuter/langhter) biafang pahnih fonh in a chuakmi a si. A sullam cu prophet nih Pathian bia kha thleidannak le mithmai zohnak um loin chim le phuan tinak a si. Prophet cu thleidannak lungput kha an nunnak ah a um lo.
Nihin hruaitu cu chanthar prophet an si. Khrihfabu chung le kan pawngkam i dinfellonak le thatlonak kha raltha ngai in a doh ngamtu prophet (forthteller) an si. Prophet Amos le Micah bantuk hruaitu kan miphun nih a herh. An nih cu Pathian bia kha mithmai zoh lo le thleidannak um loin an diarpi (Amos 5:21-25; Mic 3:11).
Pathian Biaknak ah Hruaitu
“Khrihfa nunnak i a muru cu kan biaknak ah hin hmuh khawh a si,” (Leitzman). Soren Kierkegaard nih, “hruaitu cu minung nih Pathian lung an ton khawh nakhnga, Pathian hmai ah ningcang tein an zumhnak kha an langhter khawh nakhnga bawmtu a si.” Phun dang in kan chim ahcun hruaitu cu tlangbawi rian tuantu an si. “Tlangbawi” cu Latin holh in pontifex ti a si i a sullam cu "hlei donhtu" tinak a si. Pathian le minung pehtlaihnak lam a ser piaktu tinak a si. Cu cu Jesuh Khrih nunnak ah khan kan hmuh khawh.
Tawlreltu
Hruaitu cu lawng uktu captain he tahchunh a si. Lawng uktu nih cun a lawng kha zei lam dah a panh ti kha fiang tein a hngalh. Hruaitu cu bu nih a tuanmi rian paoh kha a theihpi zungzal hna awk a si. Bu thanchonak zong kha fak piin aa zuam a hau i cu ti a si khawh nakhnga committee kip ah a telpi zungzal hna lai.
Myron Rush nih, “nihin Khrihfabu hruaitu le pastor pawl cu thil ngan zohkhenh le tawlrel kan thiam lo. Thlarau rawl pek lawng kan ruat i bu ihruainak ah timhtuahnak kan ngei lo,” tiah a ti. Hi hi Laimi Khrihfabu kan sining he aa khat rua ka ti. Tawlrel zohkhenhnak lei tha a der tikah Khrihfabu chung ah a herh loin buainak a chuak kho.
Fimchimtu
Hruaitu rian kan timi hi minung sinah tuan a si. Minung um lo ahcun hruaitu rian zong a um kho ve hnga lo. Hruaitu rian nganbik cu bu chung i mi phunkip kha an sining cio ah an herhning cio in bawmh an herh nak ah bawmh ding a si. Cu cu Khrihfa holh in fimchimh kan timi cu a si.
Ngeihchiat sungh zatlak le mitthli tlak caan lawng ah hnemh le thazaang pek a si lo. Mizaw le sifak lawng nih bawmh le thazaang pek an herh ti a si lo. Lawmh caan le that caan zong ah ruahnak pek le fimchimh a herh. Jesuh Khrih a rian tuannak kan zoh tik zong ah mi phunkip kha an sining cio ah an herhning cio in a bawmh hna ti kan hmuh. Cu caah mi bawmh le lam hmuhsak, fim chimh le cawnpiak rian cu Pathian rian taktak a si i hruaitu nih a tuan hrimhrim awk a si.
Midang Rianhtu
Midang rianh cu miring holh in “minister” ti khawh a si. Minister sullam cu Jesuh Khrih nih, “mi fapa cu midang rianhmi si awk ah ka ra lo, midang riantu si awk ah ka ra” (Mk. 10:45) a ti mi bia kha a si. "Minister" cu Grik holh in doulos ti a si i “sal” ti he a sullam aa khat. Cun Grik biafang diakonia cu “minister” in a rami a si i a sullam cu "midang caah rian tuantu" tinak a si. Micheu nih hi rian hi “hnawmtin phor” rian a si an ti.
Hruaitu rian hi hnawmtinphor rian cu a si taktak ko. Thil tha tampi an tuah khawh mi kha palhnak pakhat te nih a hrawh dih khawh. Cu caah Jesuh Khrih nunnak i zohchunh lo ahcun hnulei mertak a fawi i, ihnolh zong a fawi.
Jesuh Khrih nunnak chung in kan izohchunh awk thil pathum an um.
(1) A zultu kha an ke a tawl piak hna (John 13:14). “Ke” kan timi cu zeidang nak in a thur bikmi le fih a nung bikmi a si. Jesuh Khrih nih a kan hmuhsakmi cu hruaitu nih tangdornak le lungnemnak ngeih a biapit zia kha a si.
Mi tampi nih kan philh sual tawnmi cu Jesuh cu a Pa rian kha mipi lakah a tuan, cabuai sang le thutnak tha in a si lo ti hi a si. Hruaitu tampi cu kanmah nih midang ke hnawh piak itimh loin, midang nih kanmah ke hnawh piak tu kan orh theu. Sihmanhsehlaw, Khrihfa ithithruainak cu midang nih zeidah an kan tuahpiak ti si loin kanmah nih midang caah zei tluk dah kan tuan khawh tiin tah a si tawn. Jesuh Khrih nih, “nan lak ah mi ngan si a duh mi cu nan sal a si hmasa lai....” (Mk 10:43-44) tiah a ti. Cu caah tampi chim nak in tlawmte tuan a tha deuh.
(2) Sal sinak lungput kha zeitik hmenh ah aa ngeih zungzal (Philip 2:5-7). “Sal lungput” kan timi cu midang thatnak caah rian tuanpiak duhnak lungput a si. Cu caah sal bantuk lungput a ngeimi hruaitu cu anmah kha tang ah an i chia i Pathian cawisannak tu kha an hngak.
Hruaitu tha cu midang nih thatnak an hmuh khawh i thanchonak lam an panh khawh nakhnga a herh ahcun anmah nih harnak an tuar. Midang an ilawmh nak ding a si ahcun anmah cu mitthli tla in an um. Midang nih luatnak an hmuh khawh nak ding a si ahcun hremnak an tuar.
(3) Amah duhnak lawng biapi ah chia loin midang nih zeitindah an ruah ve ti kha a ruat zungzal. Hruaitu nih anmah duhnak lawng in mipi kha an hruai hna ahcun a rauh hlan ah an tlau ko lai. Pathian le minung karlak i hlei donhtu an sinak kha an thlau lai.
Bia Donghnak
Jesuh Khrih cu zeitik hmenhah a Pa duhnak kha tuah aa zuam zungzal. A thlahtu nawl loin zei rian hmanh a tuan bal lo (John 5:30). A rian kan tuanmi Bawi taktak cu Khrih Jesuh a si kha hruaitu nih philh lo ding a si (Kolose 3:23). Gene Wilkes nih cun, “Hruaitu tha cu nawl ngeihnak caah a mipi kha a hnek hna lo, a uk in uk loin a bawmh tu in a bawmh hna. Rian paoh kha amah lawng nih tuan loin, midang thanchonak caah lam a onh piak hna. Zeicahtiah mizei paoh hi Pathian thlarau laksawng kan ngei cio ti kha fiang tein a hngalh. Mipi kha a mawngh in mawngh si loin, a hruaih in a hruai hna. Cun bu chung ah “hmunhma” (position) kawl loin, bu thanchonak ca tu kha fak piin aa zuam,” tiah a ti.
Tuesday, August 17, 2010
Liu Wei from Beijing (Liu the Feet!)
Nihin cu ka umhar i zei tuah lem loin internet ah ka thu i youtube chung i Lai hla, Mirang hla, le movie pawl ka zoh, voidang tawn bang. "China Got Talent" ah Liu Wei ti mi Tuluk pa te nih a ke in piano a tum mi ka zoh mi nih thuk ngai in khua a ka ruahter.
Liu Wei cu Beijing mi a si. Ngakchia a si lio tein music lei ah mi min thang si hi a chungmang arak si. Vanchiat ah, kum 10 a si lio i a hawi le he cikup an ithuh nak ah electric dat nih a tlaih nak in a ban pahnih bak in an tan. A nu nih, midang he nan i dannak a um lo; na lung dong hlah tiah thazang a peh theu. Liu Wei nih, "midang nih an kut an hman, kei ka ke ka hmang ve" tiah a ti. Kum 19 a ti ah piano tum cawn a thawk. A chim mi cu: "thil pakhat khat kan duh mi a um ahcun tuah phot ding a si ko; kan tuah lengmang ahcun kan zia ah a cang i a har mi a um lem lo." A si hrim ka ti.
Liu Wei nunnak zoh tikah, teinak le hlawhtlinnak hi kanmah cungah a hngat ko ti a lang. Mi tlamtling lo a sinak nih Liu Wei cu teinak hmuhnak ca ah a dawn lo. Phun dang in chim ahcun, mi tlamtlinglo a sinak kha sonhtarhnak ah hmang loin teirial chuahnak tu ah a hman. Caan tampi cu, ka sifahnak isonhtarh riangmang in hnulei pil ka tim theu. Liu Wei nih a ke in piano a tum mi ka zoh nak nih, kut ke tlamtling tein a ngei mi keimah nih ka sifahnak kha isonhtarh ngam ka si hrimhrim lo ti a thar in a ka hngalhter. Hi ka ah hin Liu Wei nih piano a tum lio rak zoh ve uh.
Kaa lawm
Pahlei
Liu Wei cu Beijing mi a si. Ngakchia a si lio tein music lei ah mi min thang si hi a chungmang arak si. Vanchiat ah, kum 10 a si lio i a hawi le he cikup an ithuh nak ah electric dat nih a tlaih nak in a ban pahnih bak in an tan. A nu nih, midang he nan i dannak a um lo; na lung dong hlah tiah thazang a peh theu. Liu Wei nih, "midang nih an kut an hman, kei ka ke ka hmang ve" tiah a ti. Kum 19 a ti ah piano tum cawn a thawk. A chim mi cu: "thil pakhat khat kan duh mi a um ahcun tuah phot ding a si ko; kan tuah lengmang ahcun kan zia ah a cang i a har mi a um lem lo." A si hrim ka ti.
Liu Wei nunnak zoh tikah, teinak le hlawhtlinnak hi kanmah cungah a hngat ko ti a lang. Mi tlamtling lo a sinak nih Liu Wei cu teinak hmuhnak ca ah a dawn lo. Phun dang in chim ahcun, mi tlamtlinglo a sinak kha sonhtarhnak ah hmang loin teirial chuahnak tu ah a hman. Caan tampi cu, ka sifahnak isonhtarh riangmang in hnulei pil ka tim theu. Liu Wei nih a ke in piano a tum mi ka zoh nak nih, kut ke tlamtling tein a ngei mi keimah nih ka sifahnak kha isonhtarh ngam ka si hrimhrim lo ti a thar in a ka hngalhter. Hi ka ah hin Liu Wei nih piano a tum lio rak zoh ve uh.
Kaa lawm
Pahlei
Sunday, August 15, 2010
Zeitin dah naa zuam ve?
Caangthim: Psalm 116:5-7"Bawipa cu velngeimi le mittha a si, kan Pathian cu mi zaangfah thiammi a si. Bawipa nih a awlok a chongmi kha a huhphenh hna, ttihnung chung i ka um tikah a ka khamh. Bawipa cu ka cungah a tthat caah, maw ka nunnak, hnangam tein um ko."
IITim4:7 "Tlik zuamnak ah khan ka tha a dihumnak in ka chuah cang, a dongh tiang khitkhet in ka tli cang, zumhnak kha fek tein kaa tlaih zungzal".
Kan Bawipa kan ton tik ah hin, 'Bawipa, vulei ka um lio ah rian ngan pi ka ttuan, Ministry nganpi ka tuah, ka Khrihfa bu ah mi 10,000 an um, ka nunchung ah mi tampi nangmah sin ah ka hruai hna etc'.. ti hi kan ichim cio ding asi te lai tiah ka ruat lo. Billy Graham nih cun, ka bawipa ka ton tik ah, ka fa na rian na liim tiah a ka ti te ding lawng hi kaa ruahchan tiah ati.
1992, Barcelona Olympic lio meter 400 tlik zuam nak ah aa zuam ve mi Derek Redmond cu hmaisuang asi i pakhatnak asi ttheo lai tiah mizapi nih an zumh ngai lio ah, meter 250 nak tluk hrawng ah khin a thahri aa hliam caah atlu i hawidang nih an lonh dih tthan. A celh na lo in a tho tthan i, a kekhat in a tli. Cu lio ah cun, zohtu mipi lak in a pa a hung chuak zau i Derek cu a kuh i, ka fa idin cang ko tiah a von ti. Silo kapa, a dih tiang ka tli lai tiah aleh. A pa nih a kuh pah bu in a tlik pi i a dongh tiang. Tlik zuamnak ah sung hmanh seh law, zuam duhnak lungput a neihmi nih mizapi thinlung a khoih tuk caah azohtu mipi 65,000 nih an dir piak i kut an bengh piak. Olympic Lungput diktak tiah an ti i, Vuleicung tlik zuamnak tuanbia vialte lak ah mintthatnak rotling ah a cang thai. HIKA hin zoh. Hi tuanbia nih hin kan Bawipa nih a kan fialmi rian cio a dongh tiang kan ttuan abiapit nak zong a langhter ngai tiah ka ruah.
Kan miphun chung ah hin zeituahnak hmanh ah, kan chimrel nak aw a than tluk in rianttuan taktak nak ah kan ibiatak tawn lo ning hi hmuh khawh ngai asi tawn. Kan ibiatak tawnlo pin ah, adongh tiang ttuan kan huam tawn lo mi hi thil poi ngai asi fawn. Physic phung pakhat nih a ti mi cu, 'Adih tiang na ttuan lo mi, naa tinhnak hmun tiang na phanh pi lo mi rian cu, rianttuan lo bantuk asi' tiah a ti.
Khatleikam i kan ruah chap asi ah cun, Biakinn chung i thlacam hna a huam ngai mi bantuk i um, a thlarau ngai mi bantuk i um ttung i, alenglei ah ningcang lo i khuasak hman kha Khrihfa deu na si tiah ti khawh asi. Hawidang he ichawnh biak tik ah mittha ngai bantuk i um ko nain, innchungkhar ah nupi velh, hrocer hman hna kha Khrihfa deu ziaza asi. Khrihfa sinak cu, kan nunning i nunzia dawh hna tu hi an si tawn. Cu, nunzia ttha hna he lawng in kan Bawipa nih ttuanvo a kan khin mi hi ttuan khawh an si.
Bawipa rianttuannak hi, Pastor le Evangelist bantuk i phungchim nak lawng hi kan ruah ding asi loh. Kan umnak hmun cio, kan zawn chuak mi cio tu i zumhtlak te i ttuan tu khi an si. Phunciar nak le i elhnialnak tel lo tein ttuan tu kha a kan fial. ( Filipi2:14) "Zei thil nan tuah poh ah minung caah siloin Bawipa caah ka ttuan ti lungput ngei in, nan lungthin dihlak in ttuan uh" (Kolose 3:23). Cucaah cun, atu lio i na ttuan cuahmah mi rian hna hi lungthin tak le ibiatak nak he na ttuan maw? ka ttuan maw? ti khabia kan ihal nak asi awk asi! Cun, cu kan rianttuan nak cio cu, zeibantuk lungput he dah kan ttuan ti zong kan idah a hau fawn!
Thawngttha bia chim ding ah Pathian nih Paul cu a kawh bantuk in a rianttuan nak ah lungthin umek in rian a liim tiang a ttuan. Bawipa nih a kan kawhnak hmun ah kan nih cio teh zeitin dah kan ttuan ve hna?
Careltu nan dihlak cung ah Bawipa lawmhnak, hnangamnak le daihnak um hram seh.
Upatnak he,
Ngun Thawng Lian,
Japan.
Note: August 15, CIM phungchim mi chung in lak chom mi a si.
IITim4:7 "Tlik zuamnak ah khan ka tha a dihumnak in ka chuah cang, a dongh tiang khitkhet in ka tli cang, zumhnak kha fek tein kaa tlaih zungzal".
Kan Bawipa kan ton tik ah hin, 'Bawipa, vulei ka um lio ah rian ngan pi ka ttuan, Ministry nganpi ka tuah, ka Khrihfa bu ah mi 10,000 an um, ka nunchung ah mi tampi nangmah sin ah ka hruai hna etc'.. ti hi kan ichim cio ding asi te lai tiah ka ruat lo. Billy Graham nih cun, ka bawipa ka ton tik ah, ka fa na rian na liim tiah a ka ti te ding lawng hi kaa ruahchan tiah ati.
1992, Barcelona Olympic lio meter 400 tlik zuam nak ah aa zuam ve mi Derek Redmond cu hmaisuang asi i pakhatnak asi ttheo lai tiah mizapi nih an zumh ngai lio ah, meter 250 nak tluk hrawng ah khin a thahri aa hliam caah atlu i hawidang nih an lonh dih tthan. A celh na lo in a tho tthan i, a kekhat in a tli. Cu lio ah cun, zohtu mipi lak in a pa a hung chuak zau i Derek cu a kuh i, ka fa idin cang ko tiah a von ti. Silo kapa, a dih tiang ka tli lai tiah aleh. A pa nih a kuh pah bu in a tlik pi i a dongh tiang. Tlik zuamnak ah sung hmanh seh law, zuam duhnak lungput a neihmi nih mizapi thinlung a khoih tuk caah azohtu mipi 65,000 nih an dir piak i kut an bengh piak. Olympic Lungput diktak tiah an ti i, Vuleicung tlik zuamnak tuanbia vialte lak ah mintthatnak rotling ah a cang thai. HIKA hin zoh. Hi tuanbia nih hin kan Bawipa nih a kan fialmi rian cio a dongh tiang kan ttuan abiapit nak zong a langhter ngai tiah ka ruah.
Kan miphun chung ah hin zeituahnak hmanh ah, kan chimrel nak aw a than tluk in rianttuan taktak nak ah kan ibiatak tawn lo ning hi hmuh khawh ngai asi tawn. Kan ibiatak tawnlo pin ah, adongh tiang ttuan kan huam tawn lo mi hi thil poi ngai asi fawn. Physic phung pakhat nih a ti mi cu, 'Adih tiang na ttuan lo mi, naa tinhnak hmun tiang na phanh pi lo mi rian cu, rianttuan lo bantuk asi' tiah a ti.
Khatleikam i kan ruah chap asi ah cun, Biakinn chung i thlacam hna a huam ngai mi bantuk i um, a thlarau ngai mi bantuk i um ttung i, alenglei ah ningcang lo i khuasak hman kha Khrihfa deu na si tiah ti khawh asi. Hawidang he ichawnh biak tik ah mittha ngai bantuk i um ko nain, innchungkhar ah nupi velh, hrocer hman hna kha Khrihfa deu ziaza asi. Khrihfa sinak cu, kan nunning i nunzia dawh hna tu hi an si tawn. Cu, nunzia ttha hna he lawng in kan Bawipa nih ttuanvo a kan khin mi hi ttuan khawh an si.
Bawipa rianttuannak hi, Pastor le Evangelist bantuk i phungchim nak lawng hi kan ruah ding asi loh. Kan umnak hmun cio, kan zawn chuak mi cio tu i zumhtlak te i ttuan tu khi an si. Phunciar nak le i elhnialnak tel lo tein ttuan tu kha a kan fial. ( Filipi2:14) "Zei thil nan tuah poh ah minung caah siloin Bawipa caah ka ttuan ti lungput ngei in, nan lungthin dihlak in ttuan uh" (Kolose 3:23). Cucaah cun, atu lio i na ttuan cuahmah mi rian hna hi lungthin tak le ibiatak nak he na ttuan maw? ka ttuan maw? ti khabia kan ihal nak asi awk asi! Cun, cu kan rianttuan nak cio cu, zeibantuk lungput he dah kan ttuan ti zong kan idah a hau fawn!
Thawngttha bia chim ding ah Pathian nih Paul cu a kawh bantuk in a rianttuan nak ah lungthin umek in rian a liim tiang a ttuan. Bawipa nih a kan kawhnak hmun ah kan nih cio teh zeitin dah kan ttuan ve hna?
Careltu nan dihlak cung ah Bawipa lawmhnak, hnangamnak le daihnak um hram seh.
Upatnak he,
Ngun Thawng Lian,
Japan.
Note: August 15, CIM phungchim mi chung in lak chom mi a si.
Saturday, August 14, 2010
Zumhnak Nung
ZUMHNAK NUNG
Hrang Hlei
Baibal cherhchan: A ngan a dammi thing kung nih thei chia a tlai bal lo, thing kung tha lo zong nih thei tha a tlai ve lo. Thing kung paoh paoh cu an theitlai in hngalh khawh an si…. (Lk 6:43-45)
Ka u le ka nau hna, pa khat khat nih “zumhnak ka ngei,” ti sehlaw, cu zumhnak cu a tuahsernak nih a langhter tung lo ahcun, zeidah a thathnem? …. Tuahnak zeihmanh a chuahter lomi zumhnak cu a thi mi thil a si ko. (Jeim 2:14-17)
Kan zapi thazaang laktti ding in ka duhmi cu “Zumhnak Nung” ti a si. Jesuh Khrih nih zumhnak kong a chim tikah dengteo i chim loin, tahchunnak hmang in a chim. Nain Jeim nih cun dengteo in a chim. An pahnih chim duhmi cu aa khat ko. Cucu Zumhnak Nung kong a si.
Zumhnak
Zumhnak hi tawi fiang in kan chim ahcun minung kan nunnak a kan mawngtu a tthawngmi thil a si kan ti ko lai. Cu zumhnak nih cun arak mawngh hna caah zultu hmasa pawl nih Khrih Thawngtha kha thih tiang in anrak aupi. Cu ve bantuk in, Khrihfabu tuanbia kan zoh tikah zumtu tampi nih an zumhnak kha thih tiang in an inunpi ti kan hmuh. An zumhnak nih a mawngh hna caah Khrihfabu le an miphun tuanbia kha rawhralnak chung in tthanchonak; muihnak lak in ceunak ah anrak thlen ti kan hmuh.
Cu zumhnak cu Pathian thlarau laksawng (1 Kor. 12:4-10) phun khat a si i minung hi cu laksawng a cohlangtu cu kan si. Kan cohlan tikah Pathian nih amah duhning in kan nunnak kha a mawngh. Paul holh in kan chim ahcun kan chung i a nungmi hi kanmah kan si to lo, Khrih Jesuh a si. Phun dang cun minung hi mawnghmi (mawtaw- thilri) kan si i Pathian cu a mawngtu (driver) a si. Pathian nih kan nunnak kha amah duhning in a kan mawngh tikah mah zawn lawng ruahnak te hna, hakkauhnak te hna, mi eihmuarnak te hna, le tthatlonak a phunphun kha hrial in, midang tthatnak le tthanchonak, dawtnak le zawnruahnak, dinfelnak, le tangdornak lungput a kan ngeihter. Sihmanhsehlaw, caan tampi ah kanmah tu nih kanmah duhhoih in Pathian kha mawngh kan timh tawn caah Khrihfabu le miphun buai tertu le hnahnawhnak petu leh lam ah kan cang ttheu.
Ralrin Awk
Khrihfabu tuanbia kan zoh tikah zabu canceo (500- 1500 BCE) hrawng i Khrihfabu hruaitu hna lungput ah zumhnak hmaanlo tampi arak chuak. A hlei in Pope le Tlaangbawi pawl nih an zumhnak kha anmah duh hoih in an fianter caah, Pope cu a palh kho lo timi theology hmaan lo a chuah lawng si loin, vancung kainak ticket zuarnak tiang arak chuak. Cu ruahnak nih a hun zulhmi cu Plato ruahnak in a chuakmi, Gnostic ruahnak phunkhat, “Pathian rian tuantu pawl cu an thiang i mi zaraan cu an thur” timi thleidannak lungput a si. Cu ti cun pastor le hruaitu nih an mah duhnak in Pathian rian tuan anrak i timh caah Khrihfabu remhthaannak tiang arak chuah kha kan zapi hngalh a si.
Mifim le mi thiam pawl hi ram sertu le kilhkamhtu an si kan ti lioah anmah lila nih ram le miphuun an hrawh tawn. Cu ve bantuk in hruaitu le pastor te hi Khrihfabu a dawh tertu an si kan ti lioah, zumhnak kha ningcang loin an kalpi tikah anmah lila nih Khrihfabu le miphun mui an chiatter. Laimi Khrihfabu lak i kan buainak le kan i tthennak a hrampi zong mah ruang ahhin dahra maw a si ka ti. Keimah aa timi le ka fim aa timi pawl deuh nih kan miphun lakah tthencheunak lungput an chuahter tawn caah ngaihchiat awk ngai a si. Cucu kan iralrin awk zong a si fawn ka ti. Jesuh Khrih cu “vailam ah thah si ko seh” arak titu pawl kha Judah mifim le biaknak upa lawng te an si. Cu bantuk in zultu hmasa pawl heh tiah arak hremtu kha mifim le ca thiam Saul (Paul) arak si. Socrates arak thattu pawl zong kha Grik mifim pawl an si. Corparnicus nih “vawlei a pum” arak ti ruang i arak thattu pawl kha biaknak lei hruaitu, mifim pawl an si.
Zumhnak Nung
“Laam aa dawhnak cu kan laamnak ah hmuh khawh a si bantuk in, Khrihfa nunnak aa dawhnak zong hi nitin kan nunnak ah hmuh khawh a si” tiah Bruce C. Birch nih a ti. Cucu Jesuh Khrih chimmi “a ngan a dammi thing kung le a ngan a dam lomi thing kung cu an theitlai in hngalh khawh an si” (Lk 6:43-45) a timi he a sullam ka khahter. Mifim pawl an fimnak a tthathnemnak cu miphun le Khrihfabu caah rian an ttuannak ah a lang. Zumhnak nung cu Khrihfabu le miphun tthanchonak ca ah teimaknak he rian ttuannak ah hmuh khawh a si. Cun dawtnak, zawnruahnak, le zaanghlei cawinak lungput a ngeihmi kha a tak in aa nunpi fawn caah zeitik hmanh ah lung dongh a ngei bal lo. Cu caah Paul zong nih “dawtnak nih zumhnak a ngeihmi le ruahchannak a ngeihmi cu donghnak a ngei lo” (1Kor 13:7) tiah a ti.
Mother Teresa kong hi zaaran nih hngalh mi a si. Teresa nih, “Dawtnak kan ti lengmang mi cu kan innpa chakthlang sinah a tak in kan langhter khawh lawng ah sullam a ngei” tiah a ti. A rian tuannak kong bia an hal tikah, “Harnak ah siseh, nuamhnak ah siseh hi bantuk in rian a kan tuan tertu cu ‘zumhnak’ a si. Hi zumhnak tel lo ahcun kan rian tuannak hi kan biaknak caah dawnkhaantu men a si ko hnga” tiah a leh hna. A hmaan taktak! Zumhnak hi zeidang si loin tthatnak tuah awk caah nitin kan nunnak a kan mawngtu a tthawngmi thil a si hrimhrim ko. Cu zumhnak nih a kan mawngh tikah kan minung hawi caah dawtnak, zawnruahnak, zaanghlei cawinak, le a herh ah cun midang caah harnak le temhinnak tuar ngamnak lungput a kan ngeihter. Cu lungput cu Khrihfa mi nih kan ingeih awk ah a herh.
Biadonghnak
Zumhnak nung nih zaanghlei cawinak lungput a chuahter. Cucu Samaria pa nunnak nih fiang tein a kan hmuhsak (Lk 10: 25-36). Khrihfa sinak hi vancung pennak chung luhnak ca sawhsawh ah si loin, hi vawlei kan nun ko rih lio ah midang ca i kan nunnak le, zaanghlei cawi in miphun caah rian kan ttuannak tu khi a si deuh. Jesuh nih Samaria pa kong a chim tikah a kan hmuhsak mi cu “zumhnak nung” cu kan lung nih a ruah sawhsawh mi pinlei ah a nun in kan inunpi a herhnak kha a si. Theology kan ti lengmang mi zong hi thil kan ruah sawhsawh mi si loin, a ttuan in kan ttuan i kan inunpi mi tu khi a si deuh. Cu cu Jeim 2: 14-17 nih a chim duhmi tuahsernak a telmi zumhnak kan timi cu a si.
Nan dihlak Pathian nih in umpi hna sehlaw, lam in hruai ko hna seh. Nan cung cio ah a hmai tlaanter sehlaw, thluachuah in pe ko hna seh. Khua awng in pemhter hna sehlaw, nan hlawh tling cio ko seh. Amen.
Hrang Hlei
Baibal cherhchan: A ngan a dammi thing kung nih thei chia a tlai bal lo, thing kung tha lo zong nih thei tha a tlai ve lo. Thing kung paoh paoh cu an theitlai in hngalh khawh an si…. (Lk 6:43-45)
Ka u le ka nau hna, pa khat khat nih “zumhnak ka ngei,” ti sehlaw, cu zumhnak cu a tuahsernak nih a langhter tung lo ahcun, zeidah a thathnem? …. Tuahnak zeihmanh a chuahter lomi zumhnak cu a thi mi thil a si ko. (Jeim 2:14-17)
Kan zapi thazaang laktti ding in ka duhmi cu “Zumhnak Nung” ti a si. Jesuh Khrih nih zumhnak kong a chim tikah dengteo i chim loin, tahchunnak hmang in a chim. Nain Jeim nih cun dengteo in a chim. An pahnih chim duhmi cu aa khat ko. Cucu Zumhnak Nung kong a si.
Zumhnak
Zumhnak hi tawi fiang in kan chim ahcun minung kan nunnak a kan mawngtu a tthawngmi thil a si kan ti ko lai. Cu zumhnak nih cun arak mawngh hna caah zultu hmasa pawl nih Khrih Thawngtha kha thih tiang in anrak aupi. Cu ve bantuk in, Khrihfabu tuanbia kan zoh tikah zumtu tampi nih an zumhnak kha thih tiang in an inunpi ti kan hmuh. An zumhnak nih a mawngh hna caah Khrihfabu le an miphun tuanbia kha rawhralnak chung in tthanchonak; muihnak lak in ceunak ah anrak thlen ti kan hmuh.
Cu zumhnak cu Pathian thlarau laksawng (1 Kor. 12:4-10) phun khat a si i minung hi cu laksawng a cohlangtu cu kan si. Kan cohlan tikah Pathian nih amah duhning in kan nunnak kha a mawngh. Paul holh in kan chim ahcun kan chung i a nungmi hi kanmah kan si to lo, Khrih Jesuh a si. Phun dang cun minung hi mawnghmi (mawtaw- thilri) kan si i Pathian cu a mawngtu (driver) a si. Pathian nih kan nunnak kha amah duhning in a kan mawngh tikah mah zawn lawng ruahnak te hna, hakkauhnak te hna, mi eihmuarnak te hna, le tthatlonak a phunphun kha hrial in, midang tthatnak le tthanchonak, dawtnak le zawnruahnak, dinfelnak, le tangdornak lungput a kan ngeihter. Sihmanhsehlaw, caan tampi ah kanmah tu nih kanmah duhhoih in Pathian kha mawngh kan timh tawn caah Khrihfabu le miphun buai tertu le hnahnawhnak petu leh lam ah kan cang ttheu.
Ralrin Awk
Khrihfabu tuanbia kan zoh tikah zabu canceo (500- 1500 BCE) hrawng i Khrihfabu hruaitu hna lungput ah zumhnak hmaanlo tampi arak chuak. A hlei in Pope le Tlaangbawi pawl nih an zumhnak kha anmah duh hoih in an fianter caah, Pope cu a palh kho lo timi theology hmaan lo a chuah lawng si loin, vancung kainak ticket zuarnak tiang arak chuak. Cu ruahnak nih a hun zulhmi cu Plato ruahnak in a chuakmi, Gnostic ruahnak phunkhat, “Pathian rian tuantu pawl cu an thiang i mi zaraan cu an thur” timi thleidannak lungput a si. Cu ti cun pastor le hruaitu nih an mah duhnak in Pathian rian tuan anrak i timh caah Khrihfabu remhthaannak tiang arak chuah kha kan zapi hngalh a si.
Mifim le mi thiam pawl hi ram sertu le kilhkamhtu an si kan ti lioah anmah lila nih ram le miphuun an hrawh tawn. Cu ve bantuk in hruaitu le pastor te hi Khrihfabu a dawh tertu an si kan ti lioah, zumhnak kha ningcang loin an kalpi tikah anmah lila nih Khrihfabu le miphun mui an chiatter. Laimi Khrihfabu lak i kan buainak le kan i tthennak a hrampi zong mah ruang ahhin dahra maw a si ka ti. Keimah aa timi le ka fim aa timi pawl deuh nih kan miphun lakah tthencheunak lungput an chuahter tawn caah ngaihchiat awk ngai a si. Cucu kan iralrin awk zong a si fawn ka ti. Jesuh Khrih cu “vailam ah thah si ko seh” arak titu pawl kha Judah mifim le biaknak upa lawng te an si. Cu bantuk in zultu hmasa pawl heh tiah arak hremtu kha mifim le ca thiam Saul (Paul) arak si. Socrates arak thattu pawl zong kha Grik mifim pawl an si. Corparnicus nih “vawlei a pum” arak ti ruang i arak thattu pawl kha biaknak lei hruaitu, mifim pawl an si.
Zumhnak Nung
“Laam aa dawhnak cu kan laamnak ah hmuh khawh a si bantuk in, Khrihfa nunnak aa dawhnak zong hi nitin kan nunnak ah hmuh khawh a si” tiah Bruce C. Birch nih a ti. Cucu Jesuh Khrih chimmi “a ngan a dammi thing kung le a ngan a dam lomi thing kung cu an theitlai in hngalh khawh an si” (Lk 6:43-45) a timi he a sullam ka khahter. Mifim pawl an fimnak a tthathnemnak cu miphun le Khrihfabu caah rian an ttuannak ah a lang. Zumhnak nung cu Khrihfabu le miphun tthanchonak ca ah teimaknak he rian ttuannak ah hmuh khawh a si. Cun dawtnak, zawnruahnak, le zaanghlei cawinak lungput a ngeihmi kha a tak in aa nunpi fawn caah zeitik hmanh ah lung dongh a ngei bal lo. Cu caah Paul zong nih “dawtnak nih zumhnak a ngeihmi le ruahchannak a ngeihmi cu donghnak a ngei lo” (1Kor 13:7) tiah a ti.
Mother Teresa kong hi zaaran nih hngalh mi a si. Teresa nih, “Dawtnak kan ti lengmang mi cu kan innpa chakthlang sinah a tak in kan langhter khawh lawng ah sullam a ngei” tiah a ti. A rian tuannak kong bia an hal tikah, “Harnak ah siseh, nuamhnak ah siseh hi bantuk in rian a kan tuan tertu cu ‘zumhnak’ a si. Hi zumhnak tel lo ahcun kan rian tuannak hi kan biaknak caah dawnkhaantu men a si ko hnga” tiah a leh hna. A hmaan taktak! Zumhnak hi zeidang si loin tthatnak tuah awk caah nitin kan nunnak a kan mawngtu a tthawngmi thil a si hrimhrim ko. Cu zumhnak nih a kan mawngh tikah kan minung hawi caah dawtnak, zawnruahnak, zaanghlei cawinak, le a herh ah cun midang caah harnak le temhinnak tuar ngamnak lungput a kan ngeihter. Cu lungput cu Khrihfa mi nih kan ingeih awk ah a herh.
Biadonghnak
Zumhnak nung nih zaanghlei cawinak lungput a chuahter. Cucu Samaria pa nunnak nih fiang tein a kan hmuhsak (Lk 10: 25-36). Khrihfa sinak hi vancung pennak chung luhnak ca sawhsawh ah si loin, hi vawlei kan nun ko rih lio ah midang ca i kan nunnak le, zaanghlei cawi in miphun caah rian kan ttuannak tu khi a si deuh. Jesuh nih Samaria pa kong a chim tikah a kan hmuhsak mi cu “zumhnak nung” cu kan lung nih a ruah sawhsawh mi pinlei ah a nun in kan inunpi a herhnak kha a si. Theology kan ti lengmang mi zong hi thil kan ruah sawhsawh mi si loin, a ttuan in kan ttuan i kan inunpi mi tu khi a si deuh. Cu cu Jeim 2: 14-17 nih a chim duhmi tuahsernak a telmi zumhnak kan timi cu a si.
Nan dihlak Pathian nih in umpi hna sehlaw, lam in hruai ko hna seh. Nan cung cio ah a hmai tlaanter sehlaw, thluachuah in pe ko hna seh. Khua awng in pemhter hna sehlaw, nan hlawh tling cio ko seh. Amen.
Subscribe to:
Posts (Atom)