Hruaitu Rian Phun Nga

Hruaitu rian hi phun tampi in zoh khawh a si. Cu lakah a tanglei bantuk hin a tawinak in phun nga ka langhter. Mah cabia hi ca tialtu nih Tilim Journal, vol. 3, no. 3 (2005) ah a tial ciami a tawinak in lak than mi a si. Tilim Journal cu MIT (Insein) Lai Baibal siangngakchia nih kum khat voikhat chuah mi Journal a si.

Pathian Biatak Phortu

Hruaitu si hi prophet rian phun khat a si. Prophet cu Grik biafang prophetes in a ra. Prophetes cu pro (hmai ah/hlanah) le phetes (ceuter/langhter) biafang pahnih fonh in a chuakmi a si. A sullam cu prophet nih Pathian bia kha thleidannak le mithmai zohnak um loin chim le phuan tinak a si. Prophet cu thleidannak lungput kha an nunnak ah a um lo.

Nihin hruaitu cu chanthar prophet an si. Khrihfabu chung le kan pawngkam i dinfellonak le thatlonak kha raltha ngai in a doh ngamtu prophet (forthteller) an si. Prophet Amos le Micah bantuk hruaitu kan miphun nih a herh. An nih cu Pathian bia kha mithmai zoh lo le thleidannak um loin an diarpi (Amos 5:21-25; Mic 3:11).

Pathian Biaknak ah Hruaitu

“Khrihfa nunnak i a muru cu kan biaknak ah hin hmuh khawh a si,” (Leitzman). Soren Kierkegaard nih, “hruaitu cu minung nih Pathian lung an ton khawh nakhnga, Pathian hmai ah ningcang tein an zumhnak kha an langhter khawh nakhnga bawmtu a si.” Phun dang in kan chim ahcun hruaitu cu tlangbawi rian tuantu an si. “Tlangbawi” cu Latin holh in pontifex ti a si i a sullam cu "hlei donhtu" tinak a si. Pathian le minung pehtlaihnak lam a ser piaktu tinak a si. Cu cu Jesuh Khrih nunnak ah khan kan hmuh khawh.

Tawlreltu

Hruaitu cu lawng uktu captain he tahchunh a si. Lawng uktu nih cun a lawng kha zei lam dah a panh ti kha fiang tein a hngalh. Hruaitu cu bu nih a tuanmi rian paoh kha a theihpi zungzal hna awk a si. Bu thanchonak zong kha fak piin aa zuam a hau i cu ti a si khawh nakhnga committee kip ah a telpi zungzal hna lai.

Myron Rush nih, “nihin Khrihfabu hruaitu le pastor pawl cu thil ngan zohkhenh le tawlrel kan thiam lo. Thlarau rawl pek lawng kan ruat i bu ihruainak ah timhtuahnak kan ngei lo,” tiah a ti. Hi hi Laimi Khrihfabu kan sining he aa khat rua ka ti. Tawlrel zohkhenhnak lei tha a der tikah Khrihfabu chung ah a herh loin buainak a chuak kho.

Fimchimtu

Hruaitu rian kan timi hi minung sinah tuan a si. Minung um lo ahcun hruaitu rian zong a um kho ve hnga lo. Hruaitu rian nganbik cu bu chung i mi phunkip kha an sining cio ah an herhning cio in bawmh an herh nak ah bawmh ding a si. Cu cu Khrihfa holh in fimchimh kan timi cu a si.

Ngeihchiat sungh zatlak le mitthli tlak caan lawng ah hnemh le thazaang pek a si lo. Mizaw le sifak lawng nih bawmh le thazaang pek an herh ti a si lo. Lawmh caan le that caan zong ah ruahnak pek le fimchimh a herh. Jesuh Khrih a rian tuannak kan zoh tik zong ah mi phunkip kha an sining cio ah an herhning cio in a bawmh hna ti kan hmuh. Cu caah mi bawmh le lam hmuhsak, fim chimh le cawnpiak rian cu Pathian rian taktak a si i hruaitu nih a tuan hrimhrim awk a si.

Midang Rianhtu

Midang rianh cu miring holh in “minister” ti khawh a si. Minister sullam cu Jesuh Khrih nih, “mi fapa cu midang rianhmi si awk ah ka ra lo, midang riantu si awk ah ka ra” (Mk. 10:45) a ti mi bia kha a si. "Minister" cu Grik holh in doulos ti a si i “sal” ti he a sullam aa khat. Cun Grik biafang diakonia cu “minister” in a rami a si i a sullam cu "midang caah rian tuantu" tinak a si. Micheu nih hi rian hi “hnawmtin phor” rian a si an ti.

Hruaitu rian hi hnawmtinphor rian cu a si taktak ko. Thil tha tampi an tuah khawh mi kha palhnak pakhat te nih a hrawh dih khawh. Cu caah Jesuh Khrih nunnak i zohchunh lo ahcun hnulei mertak a fawi i, ihnolh zong a fawi.

Jesuh Khrih nunnak chung in kan izohchunh awk thil pathum an um.

(1) A zultu kha an ke a tawl piak hna (John 13:14). “Ke” kan timi cu zeidang nak in a thur bikmi le fih a nung bikmi a si. Jesuh Khrih nih a kan hmuhsakmi cu hruaitu nih tangdornak le lungnemnak ngeih a biapit zia kha a si.

Mi tampi nih kan philh sual tawnmi cu Jesuh cu a Pa rian kha mipi lakah a tuan, cabuai sang le thutnak tha in a si lo ti hi a si. Hruaitu tampi cu kanmah nih midang ke hnawh piak itimh loin, midang nih kanmah ke hnawh piak tu kan orh theu. Sihmanhsehlaw, Khrihfa ithithruainak cu midang nih zeidah an kan tuahpiak ti si loin kanmah nih midang caah zei tluk dah kan tuan khawh tiin tah a si tawn. Jesuh Khrih nih, “nan lak ah mi ngan si a duh mi cu nan sal a si hmasa lai....” (Mk 10:43-44) tiah a ti. Cu caah tampi chim nak in tlawmte tuan a tha deuh.

(2) Sal sinak lungput kha zeitik hmenh ah aa ngeih zungzal (Philip 2:5-7). “Sal lungput” kan timi cu midang thatnak caah rian tuanpiak duhnak lungput a si. Cu caah sal bantuk lungput a ngeimi hruaitu cu anmah kha tang ah an i chia i Pathian cawisannak tu kha an hngak.

Hruaitu tha cu midang nih thatnak an hmuh khawh i thanchonak lam an panh khawh nakhnga a herh ahcun anmah nih harnak an tuar. Midang an ilawmh nak ding a si ahcun anmah cu mitthli tla in an um. Midang nih luatnak an hmuh khawh nak ding a si ahcun hremnak an tuar.

(3) Amah duhnak lawng biapi ah chia loin midang nih zeitindah an ruah ve ti kha a ruat zungzal. Hruaitu nih anmah duhnak lawng in mipi kha an hruai hna ahcun a rauh hlan ah an tlau ko lai. Pathian le minung karlak i hlei donhtu an sinak kha an thlau lai.

Bia Donghnak

Jesuh Khrih cu zeitik hmenhah a Pa duhnak kha tuah aa zuam zungzal. A thlahtu nawl loin zei rian hmanh a tuan bal lo (John 5:30). A rian kan tuanmi Bawi taktak cu Khrih Jesuh a si kha hruaitu nih philh lo ding a si (Kolose 3:23). Gene Wilkes nih cun, “Hruaitu tha cu nawl ngeihnak caah a mipi kha a hnek hna lo, a uk in uk loin a bawmh tu in a bawmh hna. Rian paoh kha amah lawng nih tuan loin, midang thanchonak caah lam a onh piak hna. Zeicahtiah mizei paoh hi Pathian thlarau laksawng kan ngei cio ti kha fiang tein a hngalh. Mipi kha a mawngh in mawngh si loin, a hruaih in a hruai hna. Cun bu chung ah “hmunhma” (position) kawl loin, bu thanchonak ca tu kha fak piin aa zuam,” tiah a ti.